Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
İtaliyada və qonşu ölkələrdə bir nəfərə kənd təsərrüfatı məhsulları
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sloveniya 2000
- İtaliyada və qonşu-ölkələrdə kənd təsərrüfatında əlavə dəyərin payı,%, 2000-2010- cu illər
- İspaniyanın kənd təsərrüfatı
- Ərazisi 505,4 min km 2 , əhalisi 45,9 milyon nəfərdir, 1 km 2
- 36,0 milyard avro, o cümlədən bitkiçilikdə 21,0 milyard, heyvandarlıq 13,5
|
İtaliyada və qonşu ölkələrdə bir nəfərə kənd təsərrüfatı məhsulları istehlakı, ABŞ dolları, 2000 – 2010-cu illər
İtaliya Fransa İsveçrə Avstriya Sloveniya 2000 474
576 530
437 292
2001 472
572 472
435 272
2002 487
586 510
445 331
2003 588
665 547
529 311
2004 669
743 652
599 390
2005 597
721 593
534 415
2006 592
684 589
580 394
2007 656
826 651
710 497
2008 701
837 792
767 595
2009 598
657 722
633 494
2010 578
733 731
619 493
6
2000-2010- cu illər
İl İtaliya Fransa İsveçrə Avstriya Sloveniya 2000 2.8
2.9 1.6
2 3.4
2001 2.7
2.8 1.4
2 3
2.6 2.7
1.4 1.9
3.3 2003 2.5
2.5 1.3
1.9 2.5
2004 2.5
2.4 1.4
1.9 2.6
2005 2.2
2.3 1.3
1.6 2.7
2006 2.1
2.1 1.2
1.6 2.3
2007 2.1
2.2 1.2
1.8 2.4
2008 2 2 1.3 1.7
2.5 2009 1.9
1.7 1.2
1.5 2.3
2010 1.9
2 1.1
1.5 2.4
İtaliyada və qonşu ölkələrdə kənd təsərrüfatının inkişaf templərinin dinamikası, %, 2000-2010-cu illər
İtaliya Fransa İsveçrə Avstriya Sloveniya 2000 84.4
87.2 95
87.5 90.6
2001 100
100 89.5
100 93.1
2002 103.7
102.9 108.8
102.9 122.2
2003 121.4
114.3 108.1
119.4 93.9
2004 114.7
112.5 120
114 125.8
2005 89.7
97.8 91.7
89.8 106.4
2006 100
95.5 100
109.1 95.2
2007 111.4
121.4 111.4
122.9 126.6
2008 107.7
102 122.4
108.5 120
2009 85.7
78.8 91.7
82.8 83.3
2010 97.2
112.2 101.8
98.1 100
İspaniyanın kənd təsərrüfatı Ərazisi 505,4 min km 2 , əhalisi 45,9 milyon nəfərdir, 1 km 2 - ə 90 nəfər düşür. ÜDM 1411,0 milyard ABŞ dollarıdır, hər nəfərə 30 741 ABŞ dolları düşür. Hal- hazırda kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu sənayenin ümumi məhsulunun yalnız 1/4 hissəsini təşkil etməsinə baxmayaraq, İspaniya iqtisadiyyatının əhəmiyyətli sahəsi olaraq qalır. İspaniya əhalisinin hazırda təxminən 1/3 hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur. İspaniyanın kənd təsərrüfatı son dərəcə geriliyi ilə seçilir və sənayenin xammala olan ehtiyacını, əhalinin isə əsas ərzaq növlərinə olan tələbatını təmin etmək imkanında deyil. İspaniya ərazisinin böyük hissəsində az məhsuldar dəmyə əkinçiliyi üstünlük təşkil edir. Heyvandarlıqda və meşəçilikdə istehsal səviyyəsi elə də yüksək deyil. Kənd təsərrüfatında əkinçilik üstünlük təşkil edir. 1979 – 1980-ci illərdə kənd təsərrüfatı məhsullarınınümumi dəyərinin 53 faizi əkinçiliyin, 41 faizi
heyvandarlığın, 6 faizimeşəçilik və digər sahələrin payına düşürdü. Kənd təsərrüfatının inkişafını əsasən keçmişin feodal qalıqları ləngidir, bu ilk öncə torpaq sahibliyinin və torpaqdan istifadənin ədalətsiz formalarında özünü bü ruzə verir. Kənd təsərrüfatının siyahıya alınmasının məlumatlarına görə500 hektardan artıq sahəsi olan iri torpaq sahiblərinin 0,5 faizi ölkənin bütün torpaq sahələrinin təqribən 40 faizini öz əllərində cəmləşdirirdilər, ancaq sahəsi 10 hektardan az olan bütün kəndli təsərrüfatlarının payına isə bütün torpaq sahələrinin 12 faizi düşür. Sənayenin inkişafı torpaqların cəmləşməsi prosesini sürətləndirdi və kənd təsərrüfatında sahibkarlığın inkişafına səbəb oldu. Aqrar sektorun texniki yenidənqurulması prosesi başlamışdır (mexanikləşdirmə və kimyalaşdırmanın templəri sürətlənmişdir, mütərəqqi aqrotexniki metodların tətbiqi genişlənmişdir), müzdlu əməyin haqqı artmışdır, sosial təbəqələrdə differensiasiya güclənmişdir. İri təsərrüfatların əksəriyyəti istehsalın müasir tipinə keçmişlər, xeyli dərəcədə kənd təsərrüfatı kooperativlərinin yaradılması prosesi sürətlənmişdir.İctimai-istehsal tiplərinin müxtəlif quruluşu İspaniyanın kənd təsərrüfatının xarakterik cəhətidir. Burada xırda fərdi təsərrüfatlar üstünlük təşkil edir, lakin eyni zamanda keçmişdən qalmış geniş miqyaslı latifundiyalar saxlanılır və müzdlu işçilərə əsaslanan iri kapitalist təsərrüfatları sürətlə inkişaf edir. İspaniyanın kənd təsərrüfatının az məhsuldarlığı onun köhnəlmiş və qeyri- səmərəli metodlarla aparılması, əməyin zəif mexanikləşdirilməsi, mineral gübrələrin yetərincə istifadə edilməməsi və digər səbəblərlə izah edilir. Mineral gübrələrin istifadəsi və kənd təsərrüfatının mexanikləşdirilməsi üzrə İspaniya Avropada sonuncu yerlərdən birindədir. Ölkənin ərazisinin 60 faizi quraqlıq torpaqlar olduğuna görə, burada suvarılma böyük əhəmiyyətə malikdir. Suvarılan əkinçiliyin mühüm rayonları İspaniyanın cənub-şərqində cəmləşmişdir. Ölkə torpaq ehtiyatları cəhətdən kasıbdır, onun sahəsinin yalnız 10 faizi münasib
münbit torpaqlar təşkil edir. Becərilən torpaqların böyük hissəsini (3\4)dənlibitkilər, zeytun bağları və üzümlüklər təşkil edir. Buğda, arpa və yulaf əsasən dəmyə torpaqlarda becərilir,
2
çovdar İspaniyanın şimal, daha rütubətli hissəsində, əsas dənli bitki olan qarğıdalı isə şimal-qərb və şimal əyalətlərindəbecərilir. Bütün bu dənli bitkilərin (qarğıdalıdan başqa)məhsuldarlığı dünya üzrə orta göstəricilərdən aşağıdır. Suvarılan torpaqlarda düyü becərilir. Burada düyü məhsulunun yığımı 61,1 s/ha təşkil edərək, dünyada ən yüksək olanlardan biridir. Düyünün illik yığımına görə,İspaniya Avropada ikinci yeri tutur (İtaliyadan sonra). Əhalinin qidalanmasında böyük rol oynayan paxlalı bitkilərölkənin hər yerində becərilir, lakin onların becərilməsinin əsas rayonu Andaluziyadır. Kartof əsasən Atlantik okean
ı yaxınlığında yerləşən əyalətlərdə, tezyetişən kartof isə (ixrac üçün) Levanta və Andaluziya rayonlarındabecərilir. İspaniyada ixrac üçün əhəmiyyətli olan bostan bitkilərinin becərilməsi xeyli inkişaf etmişdir. Şərq əyalətlərində və Ebro çayının vadisində bibər, pomidor, badımcan, kahı, ispanaq, kərəviz, soğan və s. becərilir. Üzümçülük lə, zeytunun və sitrus bitkilərinin yetişdirlməsi ilə məşğul olan, ixrac yönümlü plantasiya təsərrüfatlarının İspaniya iqtisadiyyatı üçün böyük əhəmiyyəti var. İspaniya şərabın istehsalı və sitrus bitkilərinin yığımına görə Avropada birinci yerlərdən birini tutur, amma zeytun yağının istehsalına görə birincidir. Bu sahələrin məhsulları dünyanın bir çox ölkələrinə ixrac edilir. İspaniya üzümlük sahələrinə görə (1,6 milyon hektar)Fransadan sonra Avropada ikinci yeri tutur. Üzümlüklər bu və ya digər dərəcədə ölkənin bütün ərazisində yayılmışdır, əsasən də quraqlıq və yarımquraqlıq rayonlarında. Duero çayının hövzəsində, hətta “tyerra-del- vino” adlandırılan rayon mövcuddur, yəni şərab torpaqları. Üzümçülüklə əsasən xırda torpaq sahibkarları məşğuldur. Üzümdən xeres, malaqa, rioxa, mansanilya, etiel, rekenya və s. kimi dünyada məşhur şərablar istehsal edilir. Şərab ixracın əsashissəsidir. İspaniyanın kənd təsərrüfatının spesifik bitkisi zeytundur. Zeytun bağlarının əksər hissəsi iri latifundiyalar rayonunda yerləşir. Kənd təsərrüfatı bitkilərindən ixracın əsas hissəsini sitrus bitkiləri təşkil edir. Onlar
əsasən ölkənin Aralıq dənizi əyalətlərində və Balear adalarında yetişdirilir. Burada həmçinin ərik, şaftalı, nar, əncir, tropik qurşağının meyvələri və ixracına görə İspaniyanın Avropada birinci yer tutduğu badam yetişdirilir. Mursiyada yerləşən Elçe rayonu Avropada yeganə yerdir ki, burada xurma ağacları bar verir. İspaniyanın şimal hissəsində alma bağları geniş yayılmışdır, burada həmçinin gavalı, armud, albalı və gilas yetişdirirlər. Şəkər qamışı, günəbaxan, pambıq, tütün və şəkər cuğunduru kimi texniki bitkilər İspaniyada çox da böyük olmayan sahəni əhatə edir. Əsasən suvarılan torpaqlarda becərilən şəkər çuğunduru daha çox yayılmışdır. Avropa ölkələri arasında yalnız İspaniyada (Malaqa və Qranada əyalətlərində) şəkər qamışı yetişdirilir. Tütün əsasən Estremadura və Şərqi Andaluziyada becərilir. Pambığı əsasən Andaluziyada (80%) yetişdirirlər. Son illər mal-qaranın kökəldilməsi üçün yem bitkilərinin becərilməsinə böyük əhəmiyyət verilir. Heyvandarlıq İspaniyanın kənd təsərrüfatının ən zəif yeridir. İspaniyada heyvandarlığın zəif inkişafı təbii otlaqların məhsuldarlığının aşağı olması, yem bazasının zəif olması (əsasən də “quraqlıq İspaniyada”) və həmçinin torpaq 3
sahələrinin parçalanması ilə izah edilir. İspaniyanın daha əlverişli olan şimal (“rütubətli”) rayonlarında heyvandarlığın məhsuldarlığı analoji iqlimə malik olan digər Avropa ölkələrindən 2-3 dəfə aşağıdır. Ölkədə südün sağım həcmi Aİ ölkələrindən 25 faiz aşağıdır, ətin istehsalıtələbatdan geri qalır və əsasən idxal sayəsində ödənilir. İribuynuzlu mal-qara əsasən şimalın və şimal-şərqin xırda təsərrüfatlarında yetişdirilir. Qoyunçuluq quraqlıq rayonlar üçün xarakterikdir, burada qoyunların miqdarının əksəriyyəti iri latifundiyaçılara məxsusdur. Donuzçuluq xüsusilə Qalisiya, Kataloniya, Estremadurda və Kastiliyanin hər ikisində inkişaf etmişdir.İspaniyanın demək olar ki, bütün rayonlarında qatırlar, eşşəklər və atlar qoşqu vasitəsi (işçi qüvvəsi) kimi istifadə edilir. Son illər iri şəhərlər ətrafında heyvandarlıq təsərrüfatları sürətlə inkişaf edir. He yvandarlıq dağlıq rayonlardan düzənliklərə və şimal bölgələrdən cənub bölgələrə köçürülür. Məşhur korrida üçün döyüş öküzlərinin yetişdirilməsi İspaniya heyvandarlığının spesifik sahəsidir. Bir
milyondan artıq insanın məşğul olduğu kənd təsərrüfatı İspaniya iqtisadiyyatının ənənəvi və əhəmiyyətli sahəsidir. Ölkənin ÜDM-də kənd təsərrüfatının və balıqçılığın payı durmadan azalsa da, qeyd edilən sahənin ölkənin ictimai-
iqtisadi həyatında əhəmiyyəti çox böyükdür. Çoxsahəli kənd təsərrüfatının və aqrar-istehsalatının inkişafı üçün İspaniya əlverişli coğrafi və iqlim şəraitinə malikdir. Kənd təsərrüfatı istehsalatı ölkənin ərazisində bərabər dərəcədə yayılmışdır, bununla belə, bəzi regionlarda təsərrüfatın ixtisaslaşdırılması mövcüddur. Ölkənin şimal rayonlarında əsasən heyvandarlıq, xüsusilə də südün istehsalı istiqamətlərində inkişaf mövcuddur. Cənub və şərq avtonom cəmiyyətləri (Andalusiya, Mursiya, Valensiya, Balear adaları) və həmçinin Kanar adaları bitkiçilik sahələrində ixtisaslaşmışlar, burada əsasən meyvə, sitrus və zeytun bağlarının yetişdirilməsi inkişaf etmişdir. Bununla yanaşı, İspaniya zeytununun 80 faizi və pambığının 90 faiziAndalusiyada istehsal edilir. İspaniyanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məlumatlarına görə, bitkiçiliyin və heyvandarlığın kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi hazırki bazar qiym
ətləri üzrə 0,9 faiz artaraq 36,0 milyard avro təşkil etmişdir, o cümlədən bitkiçilik məhsulları 21,0 milyard avro, heyvandarlıq məhsulları 13,5 milyard avro dəyərində istehsal edilmişdir və istehsal xidmətləri və digər məhsullar üzrə 1,5 milyard avro təşkil etmişdir. İspaiyanın kənd təsərrüfatının məhsulları dünya bazarında geniş təqdim olunmuşdur və həm keyfiyyətinə görə, həm də qiymətinə görə yetərincərəqabətə davamlıdır. İspaniya zeytun yağının və zeytunun dünyada aparıcı istehsalçısı və idxalçısıdır. İspaniya Fransa və İtaliya ilə birgə dünyada şərabın aparıcı istehsalçılarının və idxalçılarının ilk üçlüyünə daxildir. 2006-cı ildəölkədə şərabın və şərab şirəsinin istehsalı 42,5 milyon hektolitr təşkil etmişdir. İspaniyanın şərabçılıq sektoru 4 200 firma və şirkətlərin çalışdığı aqrar-sənaye istehsalatınıniri sahəsidir. 2006-cı ildə İspaniya firmaları ixrac üçün 14,4 milyon hektolitr şərab və
4
1,24 milyon şərab şirəsi tədarük etmişdilər. 2006-cı ildə Rusiyanın şərab idxal etdiyi ölkələr arasında İspaniya ilk dəfə birinci yerə çıxmışdır (miqdarına görə). İspaniya həmçinin, tərəvəz və meyvələri, onların konservlərini, sitrus bitkilərini və heyvandarlıq məhsullarını böyük həcmdə istehsal və ixrac edir. İspaniya həm də dənli və dənli-paxlalı, texniki və yağ bitkilərinin, yemlərin iri istehsalçısıdır. Kənd təsərrüfatı qədimdən İspaniya iqtisadiyyatının əhəmiyyətli sahəsi olmuşdur. 1950-ci illərin əvvəlinədək sənayenin onu inkişaf templərinə görə qabaqladığı zaman kənd təsərrüfatı dövlətin əsas gəlir mənbəyi olmuşdur, lakin 1992-
ci ilə onun payı 4 faizədək azalmışdır. Kənd təsərrüfatında məşğul olanların payı aşağı düşməyə davam etmişdir – 1986-cı ildə 42 faiz təşkil etdiyi halda, 1992- ci ildə 8 faizədək aşağı düşmüşdür. Əkinçilik kənd təsərrüfatının aparıcı sahəsidir və əsasən arpanın və buğdanın becərilməsində ixtisaslaşır. 1970-ci ildən sonra tərəvəz və meyvələrin istehsalının həcmi kəskin olaraq artmışdır. 1992-ci ildə istehsal olunan meyvələrin və tərəvəzlərin həcmi (çəkisinə görə) dənli bitkilərin məhsulunu ötüb keçmişdir. Meyvə və tərəvəzlərin çoxu ixrac üçün istehsal edilir, əsasən də Aİ ölkələrinə və İspaniya bu məhsulların ticarətindən xeyli gəlir əldə edir. İspaniyada kənd təsərrüfatının inkişafı bir sıra ciddi problemlərlə üzləşir. Bir çox rayonlarda torpaq eroziyaya məruz qalmışdır və az münbitdir, iqlim şəraiti isə kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi üçün əlverişsizdir.Yalnız İspaniyanın şimal sahilyanı rayonunda yağıntıların miqdarı yetərincədir. Bundan başqa, torpağın yalnız kiçik hissəsi suvarılır, əsasən də şərq sahilində və Ebro çayının hövzəsində. Digər problem torpaqların böyük hissəsinin effektiv olmayan latifundiyalara (əsasən ölkənin cənubunda yerləşən iri malikanalərə) və minifundiyalara (əsasən ölkənin şimalında və şərqində yerləşən, sahəsi 20 hektardan az olan kiçik fermalara) məxsus olduğudur. İqtisadi effektiv təsərrüfatın aparılması üçün minifundiyaların sahələrinin çox kiçik olduğu halda, latifundiyalara kapitalın qoyuluşu yetərincə deyildir və onların müasirləşdirilməsinə ehtiyac vardır. Yalnız ayrı-ayrı latifundiyalar mexanikləşdirilmişdir və orada günəbaxan kimi yeni bitkilərin becərilməsində və istixanalarda məhsulun ilboyu yığılmasında müasir metodlar
dan istifadəsibaşlanılmışdır, bu da əyalətlərdəki fermaların gəlirini xeyli artırmışdır. Kənd təsərrüfatı bitkilərindən ixracın əsas hissəsini sitrus bitkiləri təşkil edir. Onlar əsasən ölkənin Aralıq dənizi əyalətlərində və Balear adalarında yetişdirilir. Burada ərik, şaftalı, nar, əncir, tropik qurşağının meyvələri və ixracına görə İspaniyanın Avropada birinci yer tutduğu badam yetişdirilir. Şəkər qamışı, günəbaxan, pambıq, tütün və şəkər cuğunduru kimi texniki bitkilər İspaniyada çox da böyük olmayan sahəni tutur. Əsasən suvarılan torpaqlarda becərilən şəkər çuğunduru daha çox yayılmışdır. Avropa ölkələri arasında yalnız İspaniyada (Malaqa və Qranada əyalətlərində) şəkər qamışı yetişdirilir. Tərəvəz və şəkər çuğunduru əhəmiyyətli kənd təsərrüfatı bitkiləridir. Əsas dənli bitki olan buğda əkinçiliyin dəmyə üsulu ilə Mesetanın mərkəzi yaylasında becərilir. Ətin istehsalı, istehlak tələbatından əsasən geri qalır.
5
İspaniya zeytunun,sitrus meyvələrinin və üzümün yığımına görə vəzeytun yağının istehsalına görə vəüzümdənistehsal olunan şərablarüzrəbirinci yerlərdən birindədir və həmçinin, subtropik meyvələrin və tərəvəzlərin, zeytun yağının ən iri ixracçılarından biridir. Balıqçılıq və balıq emalı ilə məşğul olan ölkələrin arasında İspaniya ilk onluqda yer alır. Lakin, ölkənin kənd təsərrüfatı onun tələbatlarını ödəmir, buna görə də heyvandarlıq məhsullarının çatışmazlığı hiss olunur və taxılın və müxtəlif texniki bitkilərin idxalına ehtiyac vardır. İspaniyada düyünün məhsuldarlığı dünyada aparıcı yerlərdən birindədir. Ölkənin buğdaya olan tələbatının çatışmazlığı ilə əlaqədar olaraq İspaniya bu bitkini idxal edir. Orta hesabla buğdanın məhsuldarlığı Almaniya və Fransadan 2,5 dəfə aşağıdır. Ölkənin şimalında çovdar, arpa və yulaf becərilir. Heyvandarlıq İspaniyada yetəlincə zəif inkişaf etmişdir. Heyvandarlıqla əsasən ölkənin şimal-qərb hissəsində məşğul olurlar. Şimalda iribuynuzlu mal- qaranın yetişdirilməsi ilə məşğul olurlar, əkinçiliklə məşğul olan rayonlarda isə ət- süd heyvandarlığı yayılmışdır. Ölkə üzrə heyvandarlıq məhsullarının təxminən 1/4 hissəsi Qalisiyada istehsal edilir. Donuzçuluq və quşçuluq intensiv inkişaf edir. İspaniyanın kənd təsərrüfatı ölkənin ənənəvi sahəsidir, burada təqribən bir milyon nəfər çalışır. Heyvandarlıq və balıqçılıq kənd təsərrüfatının kiçik hissəsini təşkil edir, əsas istiqamət əkinçiliyə yönəldilmişdir. İspaniyanın ərazisində dənli bitkilər, kartof, şəkər çuğunduru, paxlalılar və tərəvəzlər becərilir. Zeytun və zeytun yağının istehsalı və ixracına görə İspaniya dünyada aparıcı mövqeyi tutur. Zeytun ağaclarının plantasiyaları əsasən Yeni Kastiliyada və Andalusiyada yerləşir. Hər il ölkədə təxminən 1 milyon ton zeytun yağı istehsal edilir və 250 min tondan artıq zeytun ixrac edilir. Çoxsahəli kənd təsərrüfatı və aqrar-
sənaye istehsalatının inkişafı üçün ölkə olduqca əlverişli coğrafi və iqlim şəraitinə malikdir. Kənd təsərrüfatının istehsalı ərazi üzrə yetərincəbərabər səviyyədə yayılmışdır, bununla yanaşı bəzi regionlar ixtisaslaşdırılmış təsərrüfata malikdir. Cənub və şərq avtonom cəmiyyətləri, həmçinin Kanar adaları meyvə, sitrus və zeytun plantasiyalarınıinkişaf etdirirlərvə əsasən əkinçilik sahələrində ixtisaslaşırlar. Son illər, İspaniyanın dənli bitkilərinin bazarı idxaldan xeyli asılılığı ilə səciyyələnir. Bununla yanaşı, bioyanacağın emal edilməsi üçün dənli bitkilərin i stehsalı sürətli templərlə inkişaf edir.Ölkə ərazisinin əkin sahələrinin 6 milyon hektarında dənli bitkilər becərilir, o cümlədən 300 min hektarı bioyanacağın istehsalına yönəldilib. Dənli bitkilərin ümumi yığımı 20 milyon ton təşkil edir, bundan əlavə 3,6 milyon ton dənlik qarğıdalı və təxminən 0,7 milyon ton düyü istehsal edilir. Ərazisi 505,4 min km 2 , əhalisi 45,9 milyon nəfərdir, 1 km 2 - ə 90 nəfər düşür. Sahəsinə görə dünyada 51-ci yerdədir. ÜDM 1411,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 30 741 ABŞ dolları düşür. Becərilən torpaq sahəsinin 3/4 hissəsi taxıl, zeytun və üzümlüklər altındadır. Çəltiyin məhsuldarlığı (61,1 s/ha) dünyada ən yüksəkdir. Üzümlük 1,6 milyon hektar təşkil edir (Avropada Fransadan sonra ikinci yerdədir). Bitkiçilik və heyvandarlıqda məhsul istehsalı 36,0 milyard avro, o cümlədən bitkiçilikdə 21,0 milyard, heyvandarlıq 13,5 6
təşkil edir. İldə 1,0 milyon ton zeytun yağı istehsal olunur, onun 250 min tonu ixrac edilir. Dənli bitkilər altında 6,0 milyon hektar, ondan 300 min hektar bioyanacaq istehsalına sərf olunur, dənli və dənli- paxlalı 20,0 milyon ton, 3,6 milyon ton qarğıdalı, 0,7 milyon ton düyü istehsal olunur.
|