Ko’chmas mulk bozorining iqtisodiyotdagi o’rni, ahamiyati va rolini o’rganishning metodologik asoslari

2-rasm. Ko’chmas mulk bozorining funksional-tuzilmaviy modeli
4
Auksion (A) ko’chmas mulk savdosi kimoshdi savdosi orqali sotiladi. 
Sotuvchi (S) – ko’chmas mulkini sotib undan foyda olish maqsadida o’zini 
obyektini sotuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs va davlatdir. 
Haridor (H) – ko’chmas mulkdan naf olish maqsadida undan foydalanish, 
tassarruf etish yoki hadya qilish maqsadlarida mablag’ bilan ta’minlangan yuridik 
va jismoniy shaxs va davlat bo’lishi mumkin. 
Rieltor (R) - malaka sеrtifikatiga va litsеnziyaga ega bo’lgan, yakka tartibdagi 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi jismoniy shaxsdir. 
Rieltorga litsеnziya ko’chmas mulk bozorida faqat axborot va maslaxat 
xizmatlari ko’rsatish uchun bеriladi. 
Rieltor o’z fuqarolik javobgarligini sug’urta qilish polisiga ega bo’lishi 
kеrak.
5
Davlat regulyatori (DR) va nodavlat regulayatorlar (NR) ko’chmas mulk 
bozorini qonuniyligini tartibga solib turadi. 
Regulyativ kanallarga davlat regulyatori ( DR) va nodavlat regulayatorlar 
(NR) kiradi. 
Savdo operatsion kanallar A orqali 3 ta elementni bo’glaydi – R, H, S. 
4
Shoha’zamiy.Sh.Sh.Mulk, qiymat va narxning nazariy asoslari Toshkent “Iqtisod-moliya” 2015 -460 b. 
5
Riyeltorlik faoliyati to’g’risidagi qonun,2010 йил 22 декабрь, 5- modda.

---

11 
Funksional operatsin kanallarr orqali S va H, S va R, H va R o’zaro 
bog’langan. 
Ko’chmas mulk bozoriga qarasak, auksion, sotuvchi va haridorning vazifasini 
rieltorlik firmalari bajarishini ko’ramiz.
Ko’chmas mulkka bo’lgan talab Q
d
uning bozor bahosi P
a
va yalpi daromadga 
bog’liq: 
Q
d
=D(P
a
, Y) (1) 
Taklif esa Q
s 
tovarning bozor narxi P
a
va xomashyo narxiga P
x
bog’liq: 
Q
s
=S(P
a
, P
x
) (2) 
Bozordagi talab va taklif muvozanati: 
Q
d
=Q
s 
(3) 
(1), (2) va (3) tenglamalar bozorning iqtisodiy modelini ko’rsatadi. Ulardagi 
P
x
va Y – ekzogen parametrlar. Endogen parametrlar (V) – P
a
va Q (sotilgan 
ko’mas mulklar soni). Bularni o’zaro bog’lagan holda, talab va taklifning 
muvozanat modelida ko’rish mumkin. 
Modelda taklif egri chizig’i xomashyoning o’zgarmas bahosida taklif 
etilayotgan tovar hajmi va uning narxi orasidagi nisbatni ko’rsatadi. Taklif egri 
chizig’i yuqoriga yo’nalgan, sababi P
a
qanchalik yuqori bo’lsa, ko’chmas mulk 
shuncalik ko’proq qurib sotuvga chiqariladi. 
P
a 
S 
P
a
*
D

Q* Q