Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
qilish, nafas olish va jinsiy rivojlanish kabi boshqa tana tizimlari va jarayonlarini boshqaradi. 
Kasalliklar, baxtsiz hodisalar, toksinlar va tabiiy qarish jarayoni asab tizimingizga zarar 
yetkazishi mumkin. Yurak yetishmovchiligi yurakning o
ʻ
ziga yuklangan to
ʻ
la hajmdagi 
funksional yuklamani bajara olmasligini ko
ʻ
rsatuvchi patologik belgilar masalan, terining 
ko
ʻ
karishi, nafas qisishi, oyoq shishib qolishi va boshqalar bilan namoyon bo
ʻ
ladi. Biror ish 
qilayotganda nafas qisib qolishi patologik alomat hisoblanadi. O
ʻ
tkir yurak yetishmovchiligi 
—
juda xavfli, lekin kamdan-kam uchraydi. U kutilmaganda yoki to
ʻ
satdan nafas qisib, bo
ʻ
g
ʻ
ilish 
xuruji bilan kechadi. Bunga misol qilib Yurak astmasini keltirishimiz mumkin. Ko
ʻ
pchilik 
Yurak-tomir sistemasi kasalliklari oqibatida yurak muskulining qisqarish funksiyasi hamda 
tomirlar devori muskul qavatining qisqarish quvvati susayadi. Natijada organizmda qon 
aylanishi buziladi. Bu omillarning qay biri ustun bo
ʻ
lishiga qarab yurak yoxud tomir 
yetishmovchiligi vujudga keladi. Yurak tomir sistemasi kasalliklaridan gipertoniya kasalligi, 
revmatizm, yurakning ishemik kasalligini muntazam va o
ʻ
z vaqtida davolash yurak 
kasalliklarini oldini olishning eng yaxshi vositalaridan hisoblanib, uni kardiologiya fani 
o
ʻ
rganadi. Yurak tomir sistemasi kasalliklarini aniqlash, davolash, oldini olish va boshqalar 
kardiorevmatologik markazlarda hamda dispanserlarda amalga oshiriladi. Davolash 
reabilitatsiya, ya
ʼ
ni salomatlikni qayta tiklashdan iborat. Hozirda yurak-qon tomir xirurgiyasi 
sohasidagi ulkan yutuqlar tufayli yurak hamda yirik tomirlar tuzilishidagi tug
ʻ
ma va 
turmushda orttirilgan turli nuqsonlar operatsiya yo
ʻ
li bilan davolanadi
Yangi koronavirus 
Covid-19 koronavirusning yangi shtammidir. Xitoyning Uxan shahrida ilk bor aniqlangan 
yangi koronavirus keltirib chiqaradigan kasallik 2019 yil koronavirus kasalligi deb nomlandi. 
Qisqacha COVID-19 nomida"CO" koronani - corona, "VI" virusni - virus, "D" esa kasallikni - 
disease anglatadi. Avval ushbu kasallik "2019 yilgi koronavirus" deb nomlangan. Covid-19 
yangi virus bo‘lib, kuchli o‘tkir respirator sindromni va o'tkir respirator virusli infektsiyaning 
ya’ni
-
O‘RVI ba'zi turlarini k
eltirib chiqaradigan viruslar oilasiga tegishlidir.
Yurak-tomir sistemasini ultratovush va rentgenologik usullar bilan tekshirmasdan 
zamonaviy klinikada bu a`zo kasalliklarini aniqlash va tez yordam ko‘rsatish mumkin emas. 
Nur usullari bilan tekshirganda yurak va yirik tomirlarning morfologik tuzilishi, ko‘krak 
qafasida joyla
shishi, konfiguratsiya va o‘lchamining o‘zgarganini birmuncha oldinroq aniqlash 
va tomirning urishi kuchi, ritmi va uning tezligi to‘g‘risida ma`lumot olish mumkin. Yurak va 
yirik tomirlar to‘g‘risida tez, to‘g‘ri, aniq, ma`lumot olish uchun zamonaviy nur 
bilan tekshirish 
usullari: ultratovush, rentgenologik, radiologik tomografiya keng qo‘llaniladi. O‘zbekistonda 
nur kardiologiyasining rivojlanishi va bu sohada kadrlar tayyorlashga E.I. Otaxonov, N.I. 
Ismoilov, O.N. Pavlova, K.Y. Yo‘ldoshev kabi olimlar katta hissa qo‘shganlar. Yurak va yirik 
tomirlarni rentgenologik tekshirish usullari asosiy, qo‘shimcha, rentgenkontrast va 
rentgenfunksional turlarga bo‘linadi. Asosiy rentgenologik usullarga: rentgenoskopiya, 
telerentgenografiya 
va 
flyuorografiya, 
qo‘shimc
ha 
usullarga 
esa 
tomografiya, 
rentgentelevidyenie va rentgenkinyematografiya kiradi. Rentgenfunktsional usullar 
rentgenkimografiya va elektrkimografiya usullaridan iborat, lekin ular cheklangan, chunki 
ultratovush 
tekshirish 
usullari 
bilan 
almashingan. 
Rentgenkontrast 
usullarga 
angiokardiografiya, aortagrafiya, arteriografiya va boshqalar kiradi. Yurak va yirik tomirlarni 
ultratovush tekshiruv usullari keng tarqalgan. Bu usullar orasida exokardiografiya yetakchi 
o‘rinni egallaydi. Yurak va yirik tomirni tek
shirishini ultatovush tekshiruvidan boshlash 

---

81