Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz barqarorlik. Ijtimoiy va ekologik muammolarni foydali va moliyaviy jihatdan uy g‘ unlashtirishga harakat qiladi. Ijtimoiy barqarorlik - ijtimoiy barqarorlik haqida gapirganda, biz ijtimoiy birdamlikni ta'minlash va ishchilarning umumiy rivojlanish maqsadlariga erishish k o‘ nikmalarini nazarda tutamiz. Buning uchun ular kerak barcha salbiy ijtimoiy ta'sirlarni bartaraf etish turli xil faoliyatni keltirib chiqaradigan va ijobiy tomonlarni kuchaytiradigan. Bu, shuningdek, mahalliy jamoalarning yashash sharoitlarini yaxshilash b o‘ yicha olib borilayotgan faoliyatni rivojlantirish uchun imtiyozlar olishlari bilan bo g‘ liq. “Iqtisodiy o‘sish” va “iqtisodiy rivojlanish” tushunchalari o‘rtasida farq mavjud albatta. Iqtisodiy o‘sish deganda moddiy ne’matlarni ishlab chiqarishning miqdoriy jihatdan ko‘payishini tushunsak, iqtisodiy rivojlanish deganda esa iqtisodiy o‘sishga nisbatan kengroq tushunchani, ya’ni nafaqat ishlab chiqari sh hajmining ortishini, balki aholi turmush darajasi o‘sishini va iqtisodiyotda bo‘layotgan turli xildagi o‘zgarishlarni ham ifodalanishi tushuniladi . Iqtisodiy rivojlanish - iqtisodiy o‘sishga nisbatan kengroq tushuncha bo‘lib, u nafaqat ishlab chiqarishn ing ortishini, balki uning kamayishini hamda iqtisodiyotdagi o‘zgarishlarni ham ifodalab keladi. Iqtisodiy rivojlanish ko‘p tomonli jarayon hisoblana di hamda texnik, iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi o‘zgarishlarni o‘z ichiga qamrab oladi. “Iqtisodiy o‘sish” tushunchasiga muqobillik sifatida ba'zida aholining turmush darajasini ifodalovchi ko‘rsatkich namoyon bo‘lishi mumkin. Iqtisodiy rivojlanish ko‘p jihatli jarayon hisoblanib, o‘z tarkibiga texnik, iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi o‘zgarishlarni qamrab oladi. Iqtisodiy o‘sish ekstensiv va intensiv turlarga bo‘linadi. Ekstensiv iqtisodiy o‘sish moddiy ishlab chiqarishda foydalaniladigan resurslar hajmining oshishi natijasida kelib chiqadi. Boshqacha aytganda, ekstensiv iqtisodiy o‘sish tabiiy resurslar, i shchi kuchi va kapital kabi ishlab chiqarish omillarini qo‘shimcha jalb qilish va faqat ularning miqdoriy oshishi hisobiga ro‘y beradi. Bunda ularni ng sifat va texnikaviy darajasi o‘zgarmasdan qoladi. Intensiv iqtisodiy o‘sish esa ilmiy-texnikaviy bazani takomillashtirish va barcha ishlab chiqarish omillaridan yanada samarali foydalanib mehnat unumdorligini oshirish orqali ta’minlanadi. Real hayotda e sa ekstensiv yoki intensiv o‘sish alohida sof holda uchramaydi, balki o‘zaro ta’sirlashadi va aralash holat da uchraydi. Ekstensiv va intensiv iqtisodiy o‘sish turlarining xususiyatlarini tizimlashtirib quyidagicha ifodalash mumkin. Iqtisodiy o‘sish doimo i qtisodiy va noiqtisodiy omillar ta’siri natijasida kelib chiqadi. Iqtisodiy o‘sish omillari deb ishlab chiq arishning real hajmi oshishi, uning samaradorligi va sifatini oshirish imkoniyatlarini aniqlab beruvchi hodisa va jarayonlarga aytiladi. Iqtisodiy omillarga foydalanilayotgan resurslar miqdorini oshirish va sifatini takomillashtirish omillari kirsa, noiqti sodiy omillar o‘z ichiga siyosiy, harbiy, geografik, iqlimiy, milliy va madaniy omillarni oladi. Iqtisodiy o‘sishga ta’sir qilish mexanizmiga ko‘ra esa omillar bevosita va bilvosita omillarga bo‘linadi. Bevosita iqtisodiy o‘ sish omillarini beshta guruhga ajratish mumkin: mehnat resurslari soni va sifati, asosiy kapitalning samaradorligi, tabiiy resurslar miqdori va sifati, boshqaruvning samaradorligi, texnologiyalar samaradorligi. Bilvosita iqtisodiy o‘sish omillariga esa talab va taqsimlash omillari kiradi: bozorlar monopollashuv darajasining pasayishi, ishlab chiqarish resurslari narxlarining pasayishi, soliqlar darajasining pasayishi, kredit olish imkoniyatining kengayishi va boshqalar. Iqtisodiyot nazariyasida barqaror iqt isodiy o‘sish degan tushuncha ham mavjud bo‘lib, u barqaror rivojlanishning alohida |