Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz shaxsiy tajriba va bilimlarini oshirish maqsadida foydalanish borasida tayyorgarligi nisbatan past. Xalqaro testning individual topshiriqlarini bajarish bosqichi tahlil qilinganda o‘quvchilar duch kelgan ba’zi qiyinchiliklar aniqlandi. Xususan, natijalarni tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, har qanday ma’lumotni aniqlashtirish kerak bo‘lganda matnga murojaat qilish odatining shakllanmaganligi ikkita tipik muammoga o lib keladi: birinchidan, o‘quvchilar matnda keltirilgan ma’lumotlarni va o‘zlarining shaxsiy tajribalari asosida egalik qiladigan ma’lumotlarni (taxminan 37%) yaxshi farqlamaydilar va, ikkinchidan, matndagi ma’lumotlarni taxminan, noaniq o‘zlashtirish bila n cheklanadilar (taxminan 26%). Bolalarga savollarga javob berishda doimiy ravishda matnga murojaat qilish, topshiriqlar qanday shakllantirilganiga e’tibor qaratishni o‘rgatish juda muhim, chunki topshiriqlar deyarli har doim “Matnga tayanib...”, “ Matnga asoslanib...”, “Matnda nima deyilgan...” shaklida beriladi. Agar savol batafsil javobni talab qilsa, o‘quvchilar (65% gacha) fikrlarni yozma ravishda ifodalash jarayoni bilan bog‘liq qiyinchiliklarga duch kelishadi. O‘qilgan matnni yaxshi tushunadigan o‘quvchilar, ko‘p hollarda, o‘z fikrlarini ifoda etishda qiynalganining guvohi bo‘lishimiz mumkin. Ular topshiriqda qo‘yilgan savolga javobni shakllantirishda qiyinchiliklarga duch kelishadi, masalan: “Kichkina qiz – ushbu hikoyadagi muhim timsol. Nima sababda n sodir bo‘lgan barcha voqealarda uning o‘rni juda muhimligini tushuntiring”, “Nega fermerning do‘sti burgutni uchishga majburlash uchun tog‘larga olib chiqdi? Ikkita sababni ayting”, “Nima uchun shisha idishga tuproq va qumni navbatma -navbat qatlam shakli da solish muhimligini tushuntiring”, “Nima uchun yomg‘ir chuvalchangi ustida o‘tkazilgan tajribada kartoshka va piyoz bo‘laklarini yerning yuqori qatlamiga qo‘yish muhimligini tushuntiring”. Aynan qo‘yilgan savolga javob berish o‘quvchilarda qiyinchilik tug‘diradi. “Ushbu uchta tajribadan qaysi biri sizga juda qiziq tuyuldi? Javobingizni tushuntirish uchun matndan foydalaning”, “Matnning yog‘och bitlarini o‘rganishga bag‘ishlangan qismidagi rasmga qarang. Ushbu rasm sizga tajriba o‘tkazish uchun nima qilis h kerakligini tushunishga qanday yordam beradi?” Bolalar o‘zining javobini batafsil yozishga qiynalishining sabablaridan birini shunday izohlash mumkin, ya’ni bolalar javobning aniqligi va javobni imlo qoidalariga muvofiq shakllantirish o‘rtasidagi muvozan atni saqlashda qiynaladilar, bunda javoblarni baholashda imlo xatolari hisobga olinmasligini yodda saqlash muhim. O‘quvchilar, shuningdek, “savol ichidagi savollar”ni o‘z ichiga olgan ko‘p qismli javobni talab qiluvchi topshiriqlarni bajarishda qiyinchilik ka duch kelishadi, masalan, “Hikoyaning boshida va oxirida loy bo‘lagi turlicha his - tuyg‘ularga ega edi. Ularni tasvirlab bering. Uning his- tuyg‘ulari nima uchun o‘zgarganini tushuntiring”, “Anyaning harakatlaridan siz uning fe’l - atvorini bilib oldingiz. Anya xarakteriga xos bo‘lgan bitta xususiyatni yozing. Javobingizni asoslash uchun uning qilgan ishidan ikkita misol yozing”. Bolalar topshiriqning barcha qismlarini bajarmaydilar, faqat topshiriqda berilgan savollarning bir qismiga javob beradilar. Yana b ir muammo javoblardagi ba’zi rasmiyatchilik bilan bog‘liq: ba’zida bolalar savolni shunchaki ko‘chirib yozadilar, ba’zida ikkita misol keltirilishi kerak bo‘lgan topshiriqlarda ular birinchi misolni ikkinchi qatorga ham ko‘chirib yozadilar, bunda ular vaqt yo‘qotadilar va, tabiiyki, takrorlangan javob uchun ball olmaydilar. Natijalarni tahlil qilishda qayd etilgan yana bir muammo o‘g‘il va qiz bolalar natijalarida farq borligi (qizlarning o‘rtacha ballari o‘g‘il bolalarning o‘rtacha ballaridan yuqori) bila n bog‘liq. Shu bilan birga, 4 - sinf o‘quvchilari bilan taqqoslaganda, nisbatan kichik sinflar |