Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz sharoitda beriladigan vazifa va topshiriqlarning bajarilish ta rtibi ta’sir ko‘rsatishning e’tiqod darajasini namoyon qilishi mumkin. Ishonch va nufuzning yo‘qolishi, yetkazilayotgan ma’lumotlarning to‘laqonligi va aniqligi, muloqot jarayonlarida shubhaning paydo bo‘lishi va boshqalar ham aynan nizoli vaziyatlarni jamoada kechishiga zamin hozirlaydi. Nizo to‘g‘risidagi odatiy tasavvurlar ma’lum maxsus tadqiqotlar tomonidan salbiy ahamiyatga ega ekanligi tasdiqlandi. M.Doychning ilmiy ishlarida nizolar nazariy jihatdan tahlil qilinib, ularni ikki turga ajratadi: destruktiv i produktiv. Destruktiv nizoni aniqlash kundalik tasavvurlar bilan mos keladi. Aynan bu tipdagi nizo o‘zaro ta’sirlashuvda xilma xillikni va fikrlarni toptalishiga olibkeladi. Destruktiv nizo ko‘pincha sababga bog‘liq bo‘lmagan holda balki shaxsning st ressga tushishiga olib keladi. Uning uchun o‘ziga xos belgilar nizo sodir bo‘lishiga qiziquvchilar sonining ortishi, ularning nizoli harakatlari, bir-birlariga nisbatan salbiy ustanovkaga egaliklari va bildirilayotgan fikrlarning keskinligini belgilaydi. Boshqa bir belgisi sifatida nizoda opponentning sifat va xislatlarini, o‘zaro ta’sirlashuv vaziyatlarini noto‘g‘ri idrok etishi va sheriklarga ishonchni o‘ta ortib keti sh nazarda tutiladi. Bu tipdagi nizolarni hal etish ancha murakkab bo‘lib, yagona yo‘li ancha qiyinchilik bilan erishiladigan murosa (kompromiss) hisoblanadi. Produktiv nizoni muammo va uning yechish yuzasidan nuqtai nazarlardagi tafovutlar va shaxslar o‘rtasidagi hamjihatlikning yo‘qligi keltirib chiqaradi. Bunday holda nizo muammoni atroflicha tushunishni, sheriklar motivatsiyasini, boshqa nuqtai nazarlarni himoyalashlarini taqazo etadi. Biz nizolarni psixologik tahlili asosida quyidagi tarkibiy ko‘rinish ga egaligini keltirib o‘tamiz. Nizolarning umumiy sxematik ko‘rinishi Yuqorida keltirilga n rasmdan foydalanib, quyida nizoning funksiyalari xususida to‘xtalib o‘tamiz. Nizo o‘z mohiyatiga ko‘ra ijtimoiy hodisadir. Nizo bu keng ma’noda va tor ma’noda tushuniladi. Keng ma’noda nizo – bu jamiyatdagi yangi va eski qarashlar o‘rtasidagi kurash deb qaraladi. Tor ma’nodagi nizo – bu bir muammoni yechishdagi har bir shaxsning o‘z fikrini qattiq turib himoya qilishida yuzaga keladi. Nizo ijtimoiy psixologiyada qanday tushuniladi? Muomalaning buzilishi yoki psixologik jihatdan ichki ruxiy kelishmovchilikdir. Buni olimlar har sohada har xil tushunishadi. Masalan: G.Kovalev nizoga shunday ta’rif beradi: Nizo insonlar o‘rtasida ijtimoiy va shaxsiy masalalarni yechishda v ujudga keladigan holat, lekin har qanday qarshilik bu nizo bo‘lavermaydi. Odamlar bir-bir ining fikri bilan kelishmasligi va o‘zaro bahslashishi mumkin, har biri o‘z fikrida qoladi, lekin baribir kelishib ishlashga ko‘p hollarda majbur bo‘ladi, qarama -qarshilik ba’zan yoqtirmaslik, emotsiya, tushunmaslik, ko‘ra bilmaslik va boshqa sabablar nizo ning kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Nizo nafaqat qarama - qarshilik, shuningdek, o‘ziga xos kurashish hamdir. Har ikkala tomon ham bunday holatda o‘zlarini haq deb bilishadi va o‘zaro kurashadi. Nizo bu qarama – qarshi dunyoqarashlar negizida yuzaga keladi. Nizoni albatta yechish kerak, chunki busiz hayot me’yorida davom etmaydi. Yuqorida aytib o‘tganimizni tahlil qilib, psixologik nuqtai nazardan biz shunday ta’rif beramiz: “Nizo – bu shaxslardagi qarashlar, qiziqishlar o‘rtasida qarama – qarshilik natijasida yuzaga kelgan pixologik holat bo‘lib bu faqat shaxslarningbir - biri bilan hamkorlik jarayonida yuzaga keladi”. Yüklə 15,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|