Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
−
xalq ta`limi tizimi muassasalarini moliyalashtirish va moddiy-texnik ta`minlash 
mexanizmining mukammal emasligi, ularning faoliyatiga zamonaviy me`moriy yechimlar, 
innovatsion ishlanmalarni va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish 
darajasining pastligi.
−
ta’lim tizimida gender tenglikni ta’minlash. Mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, 
tadqiqotchilardan ilmiy-tadqiqot ishlarni olib borish, mahalliy 
va chet eldagi ilg’or tajribani 
o’rganish, tahlil qilish va amaliyotga tadbiq qilishni talab etadi. Chet el tajribasi haqida gap 
yuritar ekamiz, Finlandiya ta’lim tizmi ayniqsa boshlang’ich ta’lim tizimi, tajribasi haqida 
alohida toxtalib o’tish lozim. Bu 
haqida, Prezidentimiz 2022-yilning 8-oktabrida, Sirdaryo 
vioyatiga tashrifi davomida jurnalistlar bilan muloqot qilganda alohida 
to’xtalib, quydagilarni 
ta’kidlab o’tganlar: «Darsliklar masalasida ham ancha muammo borligi uning ichiga kirgach 
bilindi. Ular
ning saviyasi haqida katta muhokamalar bo‘ldi. Finlandiya standarti bilan 1
-4 
sinflar uchun darsliklar qiladigan bo‘ldik. Finlandiya xalq ta’limi Yevropa miqyosida, umuman, 
dunyoda raqobatbardosh hisoblanadi». Dunyoning yetakchi davlatlarida boshlang’ich ta’limga 
juda katta e’tibor beriladi. Zero, har bir buyuk davlatning taraqiyotini kelajak yosh avlod 
belgilaydi. Boshlang’ich ta’lim muammolariga bag’ishlangan ilmiy adabiyotlarni va internet 
manbalarini tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, bugungi kunda Finla
ndiya davlatining mazkur 
sohada erishgan yutuqlari g’oyatda maqtovga sazovor. Uning tajribasidan ko’pchilik chet el 
davatlari, ju
mladan, AQSH, Fransiya, Germaniya, Shvedsiya va boshqa mamlakatlar ta’lim 
tizimini isloh qilishda samarali foydalanib kelmoqdal
ar. Finlandiyada ta’lim
- hamma uchun 
teng imkoniyatlarni ta’minlash deganidir. Tenglik tushunchasi juda qadrlanib, barcha 
o’quvchilar bilim va qobiliyatlaridan qat’iy nazar, bir xil sinflarda o’qishdi. Ta’lim olish 
imkoniyatlarini teng ravishda taqdim etis
h bilan birga, profissianal o’qituvchilar dars 
berishadi. Finlandiya ta’lim fakultetlarining ustunvor vazifasi “o’zini o’zi boshq
aruvchi 
o’qituvchilar”ni tayyorlashdan iborat. Ta’lim fakultetiga talabalarning bilimiga qarab 
tanlanmaydi. Bizning ta’lim tizimizdan farqli o’laroq, bir necha bosqichli tanlovdan so’ng, 
kelishuvchanlik, bolalarni tushuna olish, mexnatkakshlik, intiluvchanlik kabi hislatlarga ega 
nomzodlar tanlanib olinadi. Shuningdek, o’quv dasturlari mavjud bo’lmagani uchun, 
o’qituvchilar o’zlariga ma’qul bo’lgan o’quv dasturini tanlash imkoniyatiga ega. 
Har yil o’qituvchi lavozimida ishlash uchun istak bildirgan 8500 no
zomzoddan atigi 800 
nafari tanlab olinadi. O’qituvchilarning yuqori darajadagi bilimlari bolalar rivojlanishining 
barcha bosqic
hlarini kuzatib borish va yuzaga kelishi mumkun bo’lgan muamollarning 
moslashuvchan yechimlarini yaratish uchun eng muhim vosita vazifasini bajaradi. 
O’qituvchilarga qo’yiladigan bu kabi qat’iy talablar o’zining samarali natijasini beradi. 
Jumladan, Nufuzli Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti tomonidan har 3 yilda bir 
marta o‘tkaziladigan xalqaro tadqiqotlarga ko‘ra, Finlandiyalik maktab o‘quvchilari tabiiy 
fanlar bo‘yicha 
- 
dunyoda ikkinchi, matematika bo‘yicha esa beshinchi o‘rinni egallagan. 
Shu
nisi ajablanarliki, dunyo miqyosida yuqori ko‘rsatkichlarni qayd etishlariga qaramay, 
finlyandiyalik maktab o‘quvchilari darslarga u qadar ko‘p vaqt ajratishmaydi. Finlandiyada 
boshlang’ich sinf o’quvchilarga uyga vazifa ham berilmaydi, chunki o’qish joyi 
maktab deb 
hisoblanadi. Imtihonlar esa faqat yuqori sinflarda mavjud. Boshlang’ich sinfda o’quvchilar 
baholanmaydi. Shuningdek, o
’qituvchilar har bir o’quvchining o’zlashtirishiga qarab o’quv 
dastur va drasliklarni o’zgartirishlari ham mumkun. O’quvchilarn
ing har biriga individuval 
e’tibor qaratilishi natijasida, darsga qiziqish va yaxshi o’zlashtirishga erishiladi. Maktab 
o’quvchilari uchun darslik, yozuv daftarlari, o’quv qurollari har yili bepul taqdim etiladi. 
Asosiy ta’limni fin o’quvchilar 9 yil davomida olishadi va ularning 60 foizi oliy ta’limni davom 
etiradi. O’zbekiston bilan taqoslaydigan bo’lsak, hozirgi kunda maktab biti
ruvchilarining 27 
foizigina oliy ta’limni davom etirmoqda.

---

825