Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Eshitish organlarini individual himoyalash choralari:
1. Mexanizmning aylanma qismlarini o‘ta aniq hisob bilan bosish va balansirovka qilish.
2. Dinamik tovush bosuvchilardan foydalanish.
3. Silkinish manbai oborotlari sonini o‘zgartirish (chastota ko‘p bo‘lsa), moslamaning 
qattiqligini ko‘paytirish, ya’ni tebranishlar amplitudasini kamaytirish lozim. Bunga moslamaning 
egiluvchanligi va mustahkam emasligi holatida erishish mumkin.
4. Mashina poydevori va asosi o‘rtasida zich prokladkalardan (rezina, voylok, yog‘och, probka, 
prujina va ressorlar) foydalanish mumkin.
5. Mexanizmlarning qaytish-kirishish xarakatini aylanuvchan (podshipnik) – chayqalma, 
sirg‘aluvchan podshipniklar bilan, po‘lat detallarni plastmassali bilan almashtirish.
6. Mashinalar detallari uchun yopishqoq materiallar va qotirmalar qo‘llash. Bunday himoya turi 
shovqinning yuzaga kelish manbaida silkinish va shovqinga qarshi kurashning asosiy 
choralaridan biridir.
Ultratovush va infratovushlardan himoyalanish. 
Inson qulog‘i 16 Gs dan 20000 Gs gacha 
bo‘lgan chastotali tovushlarni eshita oladi. 16 Gs dan kichik chastotali tovushlar – infratovushlar, 
20000 Gs.dan katta chastotadagi tovushlar- ultratovushlar deb ataladi .
Ultratovushlarni tizimli ravishda insonga ta’sir etishi tez charchashga, quloqlarda og‘rik paydo 
bo‘lishiga, bosh og‘rigiga, asab va yurak – tomir tizimi ish faoliyatini buzilishiga olib keladi. 
Shu sababli, ultratovshli qurilmalar bilan bevosita kontaktda bo‘lish taqiqlanadi.
Ultratovushlarning inson organizmiga zararli ta’siri tovushni izolyasiyalovchi kojuxlar va 
ekranlardan hamda masofadan boshqarish (“distansion”) moslamalaridan foydalanish orqali 
bartaraf etiladi.
Infratovushlar tabiatda er qimirlashlar, vulqonlar, dengiz to‘lqinlari vaqtida yuzaga keladi. 
Infratovushlarning sun’iy manbai - dizelgeneratorlari, kompressorlar, turbin dvigatellar, 
elektrovozlar, teplovozlar, sanoat ventilyatorlari va boshqa katta o‘lchamli mashina-mexanizmlar 
hisoblanadi. Past chastotali tebranishlarning uzoq vaqt ta’siri toliqishga, bosh aylanishiga, 
uyquning buzilishiga, asabiy zo‘riqishga, markaziy nerv tizimining ish faoliyatini, qon aylanish 
jarayonini, yurak-tomir tizimini va oshqozon-ichak faoliyatini buzilishiga olib keladi. Inson 
qisqa vaqtda tovush bosimi darajasi 150 dB gacha bo‘lgan infratovushlarga bardosh bera oladi. 
Tovush bosimi 150 dB dan yuqori infratovushlar o‘limga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, 
infratovushlar chastotasi inson ichki a’zolarining chastotasiga (3-9 Gs) teng bo‘lganda o‘ta xavfli 
hisoblanadi. Bunday vaqtda rezonansli tebranish hosil bo‘lib, ichki a’zolarga katta bosim ta’sir 
etadi. Shunga mos holda nafas olish a’zolari uchun 1…3 Gs, yurak uchun 3…5 Gs, miya biotoki 
uchun – 8Gs, oshqozon uchun –5…9 Gs chastotali infratovushlar xavfli hisoblanadi. 
Infratovushlarni o‘lchash uchun maxsus infratovushli mikrofonlar va asboblar ishlatiladi.