Tovushning asosiy o‘lchov birliklari. Tovushning asosiy ko‘rsatkichlariga asosan quyidagilar
kiradi:
Tovush chastotasi – o‘lchov birligi Gers (Gs). Fizik olim Genrix Gers (1857-1894) sharafiga
qo‘yilgan.
Bir sekunddagi tebranishlar soni tovush chastotasi deb ataladi. Chastota fizik olim Genrix Gers
(1857-1894 yy) sharafiga «gers» (Gs) orqali o‘lchanadi. Bir gers (1Gs) –bir sekundda bir
tebranish demakdir.
Tovush bosimi . Tovush to‘lqinlarining sinusoidal tarqalishi havo muhitining turli nuqtalarida
bosimni o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Tovush to‘lqinlari ta’sirida hosil bo‘lgan havo bosimi bilan
atmosfera bosimi orasidagi farq tovush bosimi deb ataladi. Tovush bosimi paskalda o‘lchanadi –
1Pa=1N/m
2
. Inson qulog‘i R
0
= 2
10
-5
Pa bosimdan boshlab tovush bosimi o‘zgarishini sezadi.
Tovush bosimi 2
10
2
Pa bo‘lganda quloqda og‘riq hosil bo‘ladi.
Tovush intensivligi deb 1 sekundda 1m
2
maydondan tovush tarqalishiga perpendikulyar
yo‘nalishda tovush to‘lqinlari orqali olib o‘tiladigan tovush energiyasi miqdoriga aytiladi.
Tovush intensivligi Vt/m
2
orqali o‘lchanadi. Inson qulog‘ining tovushni sezishi tovush
intensivligi J
o
= 10
-12
Vt/m
2
dan boshlanadi va bu miqdor shartli ravishda «O» bel (B) deb qabul
qilingan. Tovush intensivligi 10 marta oshsa J=10
-11
Vt/m
2
ga teng bo‘ladi va shunga mos holda
tovush intensivligi darajasi L
1
=1 B, agar tovush intensivligi 100 marta oshsa J=10
–10
Vt/m
2
,
L
1
=2 B oshadi va h.k.
Tovush intensivligi darajasi quyidagiga aniqlanadi:
L 1 = 10 lg dB , (4.30)
bu erda
J - tovush intensivligining haqiqiy (mavjud) miqdori, Vt/m
2
;
J 0 - tovushni sezish
boshlanishidagi intensivlik:
J 0 =10 -12 Vt/m 2 , (4.31)
Shunga mos holda tovush bosimi darajasi quyidagicha aniqlanadi:
Lg=10lg = 20 lg , dB , (4.32)
bu erda
P - tovush bosimining haqiqiy miqdori, Pa;
P 0 -tovushni sezish boshlanishidagi tovush
bosimi, P
0
=2
10
-5
Pa.
Yuqoridagi formulalarga mos holda shovqin darajasining kamayishini quyidagicha aniqlashimiz
mumkin bo‘ladi:
L 1 -L 2 =20 lg - 20 lg = 20 lg = 10 lg , dB , (4.33)
Masalan, agar mashinaning shovqinini 1000 marta kamaytirishiga erishilsa intensivlik darajasi
30 dB ga kamayadi, ya’ni:
L 1 - L 2 =10lg·1000=30 dB , (4.34)
