Kompyuter arxitekturasi tiykarg'I tu’sinikleri, bazaliq strukturasi, kompyuter klassifikaciyasi

Tema: Tiykarģı sanlı logikaliq sxemalar. Tiykarģı logikaliq funktciyalardı ámelge asırıw.
Kompyuterdin elementi bolip esaplangan sanli sxema járdeminde ózgeriwshileri hám mánisi eki logikalıq mánisten birin qabil qiliwi múmkin bolgan funkciyalar ámelge asırıladı.
Bunday funkciyalar Bul funkciyaları deb ataladi.
Bul algebrasının en ápiwayi funkciyaları esaplangan
Logikalıq kóbeytiw-I (AND)
Logikalıq qosiw – ILI (OR)
Obiykarlaw – Ne (NOT)
Bul sxemalardın kiriwine 0 yamasa 1 ge teń bolgan logikalıq ózgeriwshiler beriledi, olardın shigiwinda bolsa jáne sol logikalıq mánislerdi qabil ete aliwi múmkin bolgan funkciyalardin, yagniy Bul funkciyalarının mánisleri alınadı. Sxemalarda logikalıq mánisler belgili bir shamadagi kernewler menen anlatıladı.
Ápiway logikalıq funkciyalardı ȧmelge Asırıwshı júdá kishi elektron qurilmalar Ventiller dep ataladı. Ventiller – tranzistorlar tiykarında quriladi.
Barlıq zamanagóy logikalıq, yagniy logikalıq sxemalardı quriw binar úziwshi-jalġawshi sipatında isley alatugin tranzistorlarga tiykarlanadi.
Tranzistor járdeminde, eki mániske iye signallardan hár qıylı Bul funkciyaların ámelge asırıwshı sanlı sxemalardı payda etiw mumkin.
Kompyuterlerdi jiynawda isletiletugin kishi mikrosxemalardan baslap, úlken hám júdá úlken integraciyadagi mikrosxemalar esaplangan hár túrdegi processorlar da sanlı sxemalardan quraladı.
Sonin ushin kompyuterler processorlarının kórsetkishlerinen biri sipatında, olardın quramında isletiletugi tranzistorlar sanınan da paydalanıladı.

Konyunkciya
Hám
Х ∧ у
Х hám у , К ху
Dizunkciya
Yaki
Х ∨ у
X yaki y , A xy
Biykarlaw
Yaq
¬ х
¬x, hám x, x̅, x'!

Eger haqıyqat 0 hám 1 bahaları retinde aytılsa, bul operatsiyalar ápiwayı arifmetik operatsiyalar menen ańlatılıwı múmkin (bul jerde x + y qosımsha isletiledi hám xy kóbeyiwden paydalanadı) yamasa maksimal minimal funktsiyalar: Tek ǵana biykar etiw hám basqa eki operatsiyalardan biri tómendegi identifikaciya qılıw ushın tiykar bolıp xızmet etedi, bul bolsa kon'yunktsiyani biykar etiw hám ajırasıw kózqarasınan anıqlawǵa múmkinshilik beredi