Kompyuter arxitekturasi tiykarg'I tu’sinikleri, bazaliq strukturasi, kompyuter klassifikaciyasi

Tema: Sistemali blok qurami elementlerin analiz qiliw
Sistemalı blok
Konstrukciyalıq tárepten kompyuter oraylıq sistema blogi kórinisinde orinlangan, bul blokqa razyomlar jalganiw orınları arqali – sirtqi qurilmalar: yadtin qosimsha blokları, klaviatura, monitor, printer hám t.b. jalganadi.









Sistemalı plata. Sistemalı platada tivkarinan tómendegilerjaylasadı:
Mikroprocessor;
Turaqli eslep qalıwshı qurilma hám operativ
Eslep qalıwshı qurilma mikrosxemaları;
CMOS yad mikrosxeması;
Klaviatura, qatti magnitli disk jiynawshıları adapterleri hám t.b.
Olardıń hámmesi sistemalı plataga razyomlar (slotlar) járdeminde jalganadi.
Shina bul hár qiyli signallar uzatılatugin birikpeler jıvındısı. Ápiwayı kompyuterde birneshe ishki hám sirtqi shinalar bar.
Tema: BIOS ni sazlaw BIOS tiykarģi funkciyaları. Kontrolllerham hám adapterler.

BIOS-sistemanın programmalıq hám apparat bólimi arasındağı «aralıq qatlam" bolip esaplanadi. Kópshilik paydalanıwshılar BIOS qurilmalar drayverleri dep esaplaydı. Sistemalıdan tısqari jánede adapter BIOSi bar.

Ol sistemanıń iske túsiwinde júklenedi.
Birinshi PK jaratilganda BIOS programmalıq támiynati sistemalı platadagi PZU mikrosxemasina jazilgan sistemanin barlıq qurilmalarınıń drayverlerinen ibarat edi.
Bunda drayverler aldınnan yadqa júklenip hám kompyuter jumisinin barlıq waqtında ashiq edi.
PZU mikrosxemasında sonday-aq POST (Power On Self Test) iske túsiwde testlew) programmasi hám ózin-ózi júklew programmasi jazilgan.

Júklengennen son operatsion sistema hár qiyli sistemalı qurilmalardın ózara háreketi ushin zárúr bolgan tómen dárejedegi BIOS protseduralarına (qurilmalar drayverlerine) múrájat etedi.

BIOS barlıq sistemanı testlewden ótkeredi, bul procedura Power-on-Self test (POST) dep aytiladi.
Kiritiw-shigariw bazalı sisteması-bul barlıq tiptegi BIOS kombinatsiyası, sonday-aq qurilmalardıń júklenetugin drayverleri.
Sistemalı plata yamasa adapter plataları mikrosxemalarında jaylasqan BIOS bólimi firmware dep ataladi (usi mikrosxemalardın boliwi sebepli paydalanıwshılar BIOS ti kompyuterdiń apparat bólimine kiritedi).
Kompyuterdi iske qosiwda dáslep BIOS funktsiyaları PZU ģa jaylasadı. al Windows júklengennen keyin sistema OZU ina jaylasadı.
BIOS OS hám apparat támiynat arasında interfeys bolip esaplanadi. BIOS standart programmaliq támiynatqa uqsamaydı, sebebi sistemalı plata hám adapter platalarına ornatilgan mikrosxemalarda jaylasadı. JK ler ushin BIOS ti ádette tómendegi sistema komponentlerinde tabiw múmkin:
Sistemali plata PZU inda;
Adapter platası PZU inda (máselen, videoadapter);
OZU ģa júklenetugin disktegi magliwmatlarda (qurilmalar drayverleri).
Jeke BIOS tómendegi platalarda ornatiladi:
Videoadapterler;
SCSI (Small Computer System Interface) adapterleri;
Tarmaq adapterleri;
IDE (Integrated Drive Electronics) plataları.