Koordinatsion birikmalar hosil bo`lishda ligandlarning o`rni va ularning tuzilish izomeriyasi

Zamonaviy kimyoviy texnologik jarayonlarda. mahsulotlar ishlab chiqarishda, katalitik reaksiyalarni samarali amalga oshirishda metalloorganik birikmalarning ahamiyati ortib bormoqda. Metalloorganik birikmalarni sintez qilishni angliyalik E. Franklend Germaniyada mishyakni organik bosilalarini o'rgandi. 14 yil kimyogar F. Fran mobaynida birinchi bo'lib Zn(C.H.) Hg(CH₂), Sn(CH), va B(CH,), birikmala rini sintez qildi. XX asrga kelib bu birikmalar katalizator sifatida kremniy asosida polimerlar ishlab chiqarishda, alkenlarni polimerlashda sanoatda qo'llanila boshladi. d-blokli elementlaming metalloorganik birikmalardan platinani etilen bilan kom pleks birikmasini 1827-yilda V.K. Seyze olgan, tarkibida karbonil gruppasi bo'lgan [PI(CI) CO] kompleks birikmani 1868-yil P.S. Hyutsenberg, nikel tetrakarbonil birikmasini 1890-yilda L. Mondom, K. Langerom va F. Kvinkelar tomonidan sintez qilingan 1930-yildan boshlab V. Xiber Myunxenda bir qator karbonil klaster birik malami sintez qildi. Bu birikmalarning ko'pchiligi [Fe (CO), anionli ekanligi aniqlangan. Bunday birikmalarni kimyoviy usullarda tahlil qilish mymkin bo'lmadi. Keyinchalik rentgenstrukturaviy tahlil. IK va YaMR spektroskopik usullar bilan metalloorganik birikmalarni struktura tuzilishini aniqlash imkoni yaratildi.

Metallorganik birikmalarning nomenklaturasi Metallarning birikmalarini nomlashda chapdan o'ngga qarab organik kimyoda foydalaniladigan nomlar bilan o'qiladi. Masalan B(CH,), - trimetil bor. Si(CH₂), -tet rametilsilan, As(CH), -trimetil arsin. Shunga asoslanib CH-metil, CH CH etil, (CH) CH-Imetil etil, CH CHCH, - 2-propenil, (CH),C -1.1 - dimetil etil, CH, fenil, H,C-metilen, HC-metilidiv deb ataladi. Ba'zi hollarda birikma in xarakteriga ega boʻlsa, xuddi noorganik tuzlarga o'xshab o'qiladi. Masalan - Na[CH] natriy naftalid. Agar metallarning oksidlanish darajasi oʻzgaruvchan bo'lsa, qavs ichida ayni metallning oksidlanish darajasi keltiriladi. s-blok elementlarning metallorganik birikmalari Elementlar sistemasidagi birinchi guruhning deyarli barcha elementlarining metallorganik birikmalari olingan. Bu birikmalardan lítiyning birikmalari katta aha miyat kasb etadi. Litiyorganik birikmalarni tayyor reaktiv sifatida ishlatilishi ahamiyatlidir. Asosan metillitiy efir eritmasida alkillitiydan olinadi. Alkillitiyni ishlab chiqarish metallarning organik galogenidlar bilan ta'sirlanishiga asoslangan. Shuning uchun preparat alkilgallogenid bilan ifloslangan bo'ladi. Metllitiy qattiq holatda va eritmada tetraedrik klaster holatda bo'ladi. Shu bilan birga, tarkibida bir nechta litiy atomlari bo'lgan organik birikmalar ham mavjud.