Koreyashunoslik

1.1. 1-rasm. Mehnat bozorining tarkibi⁶
Yoʻnalishiga koʻra tashqi aholi migratsiyasi va ichki aholi migratsiyasi farqlanadi. Tashqi aholi migratsiyasi mamlakatdan chiqib ketish (muhojirlik), ichki Aholi migratsiyasi esa mamlakat doirasida, viloyat va tumanlararo yashash joyining oʻzgarishi. Migratsion jarayonlarda ishtirok etuvchilar – migrant (muhojir)lar, migratsiya oqimi shakllanuvchi hudud – migrantlar chiquvchi, ular borgan hudud – migrantlar oʻrnashuvchi region deyiladi. Muayyan mamlakatdan boshqa biron-bir mamlakatga aholining koʻchib ketish jarayoni emigratsiya, unda ishtirok etganlar esa emigrantlar deyiladi. Va, aksincha biron bir boshqa mamlakatdan maʼlum mamlakatga aholining koʻchib kelishi immigratsiya, unda ishtirok etganlar immigrantlar (kelgindilar) deyiladi.
Aholi migratsiyasi doimiy (turar joyni uzil-kesil oʻzgartirish), vaqgincha (shartnoma asosida maʼlum muddatga ishga, oʻqishga va boshqa sabablar bilan mamlakatdagi bir maʼmuriy-hududiy birlikdan boshqasiga borish, yoxud xorijga ketish), mavsumiy (iqtisodiyot tarmoqlari – qishloq xoʻjalik, undiruvchi sanoat sohasi yumushlari, davolanish, dam olish va boshqa sabablarga koʻra koʻchish), mayatniksimon (mokisimon) (ertalab ishga, oʻqishga ketib, kechqurun uyiga qaytib kelish) migrasiya turlari boʻladi. Maʼlum vaqt davomida hududga koʻchib kelgan va koʻchib ketgan kishilar soni oʻrtasidagi farq migratsiya saldosi deyiladi. Baʼzan migratsiyaga turizm, kurortga borish, ziyorat, shuningdek mokisimon qatnovchilarni ham kiritadilar, lekin turar joyni oʻzgartirmagani uchun ularni Aholi migratsiyasiga kiritish mumkin emas.
Qishloq aholisi hisobiga shaharlarda yashovchi aholining toʻxtovsiz oʻsib borish tendensiyasi ham mavjud. Qishloqlarda yashash sharoitining shaharlarga nisbatan maʼlum darajada noqulayligi, uning ayniqsa yoshlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jihatlardan toʻla qondira olmasligi bu tendensiyaga sabab boʻladi⁷.

1.2 Mehnat migratsiyasining xalqaro iqtisodiyotdagi ahamiyati

Mahalliy aholining chet ellik ishchilarga munosabati noaniq. Ish beruvchilar bajonidil arzon ishchi kuchidan foydalanadilar va oddiy aholi jinoyatchilik holatidan shikoyat qilib, norozi bo‘ladilar. Bunday rasmni butun dunyoda ko‘rish mumkin - Evropada ham, Rossiyada ham. Ammo, bizning xohish-istaklarimizdan qat’i nazar, mehnat migratsiyasi jadal rivojlanib, dunyo qiyofasini asta-sekin o‘zgartirib bormoqda, buni 2019-yilda Rossiyadan Evropaga odamlarning ko‘chishi statistikasi ham tasdiqlaydi.

Mehnat migratsiyasi yoki ish qidirish uchun mamlakat ichkarisida yoki tashqarisida odamlarning ishchi harakati. Shu bilan birga, xodimlar doimiy yashash joylarini o‘zgartirishi yoki doimiy ravishda unga qaytishi mumkin. Agar bu harakat shu mamlakat ichida sodir bo‘lsa, bu ichki migratsiya deb ataladi va agar ish topish uchun siz chegarani kesib o‘tishingiz kerak bo‘lsa, tashqi yoki xalqaro mehnat migratsiyasi mavjud. Ikkinchisi, o‘z navbatida, emigratsiya va immigratsiya bo'linadi. Tovarlarni sotib olish maqsadida chegarani doimiy ravishda kesib o‘tadigan savdogarlar, shuningdek chet ellik ish beruvchilar bilan mehnat shartnomalari bo‘lmagan ishdan bo‘shatilgan xodimlar emigrant hisoblanmaydi. Mehnat muhojirligi, aksincha, chet el fuqarolarining keyingi ish bilan ta’minlash maqsadida davlatga kirishi. Shunga ko‘ra, mehnat muhojirlari bu o‘zlari fuqarosi bo‘lmagan mamlakatda pullik ish bilan shug‘ullanadigan shaxslardir.