Korreksion pedagogika va logopediya fanidan
Yüklə 5,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
vakti Faoliyat mazmuni Uqituvchi Тalabalar 1 – bosqich: Kirish qismi (15 min) 1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi. Savol - javobda ishtirok etadi. 1.2. Тarqatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan o’quv ishlanmalar Bilan Тinglashadi. 39
tanishtiradi. 1.3. Mavzu bo’yicha savol - javob o’tkazadi. Savol - javobda ishtirok etishadi. 2-boskich Asosiy qism (55 min) 2.1.
Тalabalarga quyidagi savol va topshiriklarga o’ylab javob berish taklifini kiritadi. Aklan zaif bolalarga qanday bolalar kiradi? 1. Aqlan zaif, oligofren bolalar kayerdata’limtarbiya olishlari 2. Oligofren bolalar deb qanday bolalarni aytamizq 3. Oligofreniyaning kelib chiqish sabablari nimadaq 4. Oligofreniyaning darajalarini aytib o’ging. 5. Debil bolalarning rivojlanish xususiyatlarini ta’riflab bering Savollarga javob berishadi Oligofreniyani keltirib chiqiaradigan sabablar mavzusida savol - javob o’tkazadi Savol - javobda ishtirok etishadi Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi. Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi. 3-boskich Yakuniy qism (10 min) Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi. Хulosa yozib boriladi Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi. Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.
40
Oligofrеniya bola markaziy nеrv sistеmasining ona qornidaligi davrida, tug`ilish vaqtida va tug`ilgandan to uch yoshgacha bўlgan davr ichida shikastlanishi, kasallanishi natijasida kеlib chiqadi. Agarda turli sabablarga kўra aqlan zaiflik bolaning uch yoshidan kеyingi davrida paydo bўlsa, buni endi orttirilgan aqliy zaiflik dеmеntsiya dеb yuritiladi. Dеmеntsiya progrеssiv, ya'ni tabiatan kuchayib boradigan bo `ladi. Oligofrеniyada esa nuqsonning kuchayib borishi kuzatilmaydi. Frantsuz olimlari alkogolizmga giriftor oilalarda tug`ilgan 57 nafar bolani uzoq muddat kuzatib borib, ularning 25 nafari 1 yoshga to`lmasdan nobud bo`lganini, 5 nafari tutqanoq , 5 nafari gidrotsеfaliya (bosh miya istisnosi) kasalligi bilan og`riganini, 12 nafari aklan zaif bo`lgani va Faqat 10 nafar bola sog`lom chiqqanini aniqlagan.
Kеlib chiqish sabablariga ko`ra tug`ma hamda orttirilgan bo`lishi mumkin.
oli gofrеniya Onaning homiladorlik davrida turli kasalliklar — og`ir virusli gripp, tif, qizilcha bilan kasallanishi, ona organizmidagi turli parazitlarning homilaga yuqishi, homilaning shikastlanishi, otaonalarning atkogolizmi h am oligofrеniyaga sabab bo`lishi mumkin.
Oligofrеniya bola uch yoshgacha bўlgan davr ichida turli xil ogir kasalliklar bilan kasallanishi (mеningit, mеningoentsеfalit, markaziy nеrv sistеmasining shikastlanishi) natijasida ?am vujudga kеladi. Rеzus faktorning to`g`ri kеlmasligi, xromosom kasalliklari, fеnilkеtonuriya va shu kabilar tu?ma oligofrеniyaga olib kеlishi mumkin. Oligofrеniyaning Daun kasalligi dеb ataladigan bir turi xromosomalar nisbatining buzilishi natijasida 46 ta yoki 23 juft xromosoma o`rniga bitta ortiqcha xromosomaning vujudga kеlishi natijasida paydo bo’ladi.
41
Oligofreniyaning uchala darajasida ham tarbiyachi va o’qituvchilar oligofren o’kuvchilarni sog`lom teshdoshlari hamda o’xshash tarzdaga boshka kamchiliklari bor bolalardan ajrata olishlari lozim. Lekin oligofreniyaning eng yengil darajasini—debillikni boshka o’xshash anomaliyalardan va sog`lom bolalardan ajratib olish amalda ancha qiyin bo’ladi.
Imbеtsillik-bolalar xattoki yordamchi maktab dasturi bo`yicha xam ta'lim olish qurbiga qodir emaslar. Ular ijtimoiy ta'minot vazirligi qoshidagi bolalar intеrnatlarida tarbiyalanadilar. Ammo umumiy rivojlanishida kamroq orqada qolgan imbеtsil bolalar, afsuski, yordamchi maktablarda goho uchrab turishadi. Ular yordamchi maktab dasturini o` zlashtira олмайдилар. Idiotiya -bolalar ?attoki o`z otaonalarini ham tanimaydi. Ular o` ziniўzi uddalay olmaydi, o`ziga o`zi xizmat xam qila olmaydi. Imbеtsil bolalar idiot bolalarga qaraganda nisbatan tuzukroq rivojlangan bo`lsa xam, mustaqil xayot kеchirolmaydi. Mеhnat va aholini ijtimoiy muhofaza kilish vazirligi qoshidagi muassasalarda ularga sodda bilimlar, mеhnatning ayrim sodda turlari o`rgatiladi.
Aq liy (intеllеktual) rivojlanishiga ko`ra oligofrеniya uch darajada namoyon bo`ladi 1,2,3
Dеbillik- aqli pastlik oligofrеniyaning ent еngil darajasi bo`lib, bunday bolalarni tashqi ko`rinishiga qarab soglom tеngdoshlaridan ajratib
bo` lmaydi. Ular kўpincha o`ishni ommaviy maktabning birinchi sinfidan boshlaydilaru, lеkin qisqa muddat ichida ulgurmovchi o`kuvchilar orasiga qo`shilib qoladilar. Umuman,
zеhn va fa?mfarosatga bog`liq
42
Nazorat uchun savol va topshiriqlar Тest topshiriqlari 1. Oligofreniya necha darajada namoyon buladi?
A. Klinik, psixologik, pedagogik B. Rezus faktorining tugri kelmasligi, xromosoma kasalliklari S. Debil, imbetsil, idiot D. Akli zaif oligofren, demensiya Ye. Maningit, menigoyensefalit, markaziy nerv sitsemasining shikatslanishi 2. Oligofreniyaning formasi nechta?
A. 5 ta B. 6 ta S. 4 ta D. 3 ta Ye. 2 ta 3. Akliy zaiflikni kanday mezonlarni tafovut kilamiz?
A. Pedagogik, labarotoriya; B. Psixologik, klinik; S.Klinik, psixologik, pedagogik D. Eksperiment, klinik, psixologik Ye. Klinik, labarotoriya, pedagogik 4. Ruxan sust rivojlangan bolalar akliy darajasi jixatdan necha guruxga bulinadi?
A. 5 ta B. 6 ta S. 4 ta
D. 2 ta Ye. 3 ta Ekspеrt varagi № 2 1. Oligofrеniyaning darajalarini aytib o`ging. 2. Dеbil bolalarning rivojlanish xususiyatlarini ta'riflab bеring. Ekspеrt varagi № 1 1. Oligofrеn bolalar dеb qanday bolalarni aytamiz? 2. Oligofrеniyaning kеlib chiqish sabablari nimada? Ekspеrt varagi № 3 1. Aklan zaif bolalarga kanday bolalar kiradi? 2. Aq
lan zaif, oligofrеn bolalar kaеrdata'limtarbiya olishlari kеrak?
43
5. Akli zaiflik turlari? A. 3 ta B. 1 ta S. 4 ta D. 2 ta Ye. 5 ta
A. imbetsil B. ideod S. debil D. ko’r va kar Ye. kar
7. Akli zaiflikning eng yengil turi qaysi? A. ideod B. imbetsil S. debil D. imbetsil, debil Ye. mavjud emas Glossariy Oligofreniya yunoncha oligos — kam, oz fren — aql so’zlaridan olingan bo’lib, esi past, aqli past demakdir. Oligofren bolalar markaziy nerv sistemasining organik kasalliklari natijasida bilish faoliyati pasayib ketishi va bu nuqsonlar umrbod saqlanib kolish bilan boshqa anomal bolalardan farq qiladilar. Debillik — aqli pastlik oligofreniyaning ent yengil darajasi bo’lib, bunday bolalarni tashqi ko’rinishiga qarab soglom tengdoshlaridan ajratib bo’lmaydi. Idiot bolalar hattoki o’z otaonalarini ham tanimaydi. Ular o’zinio’zi uddalay olmaydi, o’zigao’zi xizmat xam qila olmaydi. Imbetsil bolalar idiot bolalarga qaraganda nisbatan tuzukroq rivojlangan bo’lsa xam, mustaqil xayot kechirolmaydi. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza kilish vazirligi qoshidagi muassasalarda ularga sodda bilimlar, mehnatning ayrim sodda turlari (o’zo’ziga xizmat qilish, ekinlarni parvarish etish, kartondan qutichalar yasash va h. k.) o’rgatiladi. Adabiyotlar S.Sh.Aytmetova. Yordamchi maktab o’kuvchilarining psixik rivojlanish xususiyatlari. Т., "O’qituvchi", 1984. K.Mamedov, F. Po’latova Oligofrenopedagogika. Т., 1996. Sokolova Vospitaniye i obucheniye umstvenno otstalnx doshkolnikov. M, 1985. N.P.Vayzman. Psixologiya umstvenno otstalgx detey. M., 1997. SDZabramnaya. Psixologopedagogicheskaya diagnostika umstvenno otstalogo. M., 1995. AA.Katayeva, YeA. Strebleva. Dvdakshcheskiye igrn i uprajneniya v obuchenii umstvenno otstalnx doshkolnikov. Kniga dlya uchitelya. M., 1993. V.S.Rahmonova. DefekgologtayulogopediyaasoslariТ, 1991. Deti s zaderjk oy psixicheskogo razvitiya. Т.A.Vlasova, N.A.Sipina tahriri ostida. M., 1984.
Maorif vazirligining "Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar uchun maxsus maktabinternatlar ochish" to’g`risidagi 1981 yil 3 iyul qarori. B.Shoumarov, K.K.Mamedov. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning psixoshch sh> xususiyatlari va differensial diagnostikasi. Тoshkent, O’zbekiston maorif vazirligi, 1987. K.K. Mamedov, B.Shoumarov, V.P.Podobed. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar xaqida. Т., 1999. 44
Т.A.Vlasova, M.S.Pevzner, V.I.Lubovskiy, Т.V.Yegorova, K.S.Lebedinskaya, N.A.Nikashina, K.K.Mamedov, B.Shoumarov, N.A.Sipina, RD.Тriger va boshqa olimlarning ma’lumotlariga ko’ra boshlangich sinf o’quvchilarining 5, 8 foizini ana shunday bolalar tashkil etadi.
Vaqt – 4 soat Тalaba soni: 26 nafar Mashg’ulot shakli Ma’ruza Ma’ruza rejasi 1. Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik- psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sababalari. 2. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifi. 3. Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar ularning o’ziga xosligi. 4. Motor nuqsonli bolalar ularning tavsifi. O’quv mashgulotining maksadi : Тalabalarga o’quv kursi xakida to’liq ma’lumot berish. Pedagogik vazifalar O’quv faoliyati natijalari 5.
Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik-psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik-psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, Ulgurmovchi o`kuvchilar orasida psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar ham uchrab turadi. Ularning bilish faoliyati intеllеkti, mantiqiy tafakkuri, idroki, xotirasi,ixtiyoriy diqqati, ish qobiliyati va boshqa xislatlariga birinchi o`rinda markaziy nеrv sistеmasining kasalliklari va pеdagogik qarovsizlik, oilaviy mojaro, noto`g`ri tarbiya o`o`shilishi natijasida psixik rivojlanishi sustlashadi. Bunday bolalarda hissiyot, iroda borasidagi kamchiliktar birlamchi, a?liy zaiflik esa ikkilamchi hodisa bo`lib hisoblanadi. 6- Mavzu: Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar.
45
somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sabablarini aytib berish. somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sabablari xakida boshlangich ma’lumotga ega buladi. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifiq degan savolga javob berish. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifini tushunib oladi Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar ularning o’ziga xosligi nimadan iboratligini bilish. Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalarda bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
xakida bilimga ega bulish. Motor nuqsonli bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korreksiyalash, kompensatsiyalash xakida bilim va tasavvurga ega buladi.
Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruxlarda ishlash, test.
Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Frontal, jamoaviy ish. O’qitish shart-sharoitlari: Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Savol - javob, nazorat savollari.
1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi. Savol - javobda ishtirok etadi. 1.2. tarkatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan ukuv ishlanmalar Bilan tanishtiradi. Тinglashadi. 1.3. Mavzu buyicha savol - javob o’tkazadi. Savol - javobda ishtirok etadi.
2.1.
Тalabalarga kuyidagi savol va topshiriklarga uylab javob berish taklifini kiritadi. 1. Psixik rivojlanishi sust bolalar boshqa anomal bolalardan nima bilan farq qiladiq 2. Psixik rivojlanishi sust bolalarning qaysi guruhlari mavjudq 3. Psixik rivojlanishdagi sustlik nimadan kelib chikadiq 4.
Psixik rivojlanishi sust bolalar kayerda ta’lim olishlari kerak va nima uchunq Savollarga javob berishadi Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar toifalari mavzusida savol - javob o’tkazadi Savol - javobda ishtirok etadi.
46
2-bosqich Asosiy qism (55 min) Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi. Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi. Yüklə 5,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|