Korreksion pedagogika va logopediya

0‘zbekistonda «Ta’lim hamma uchun» milliy dasturini joriy qilish bosqichlari.

1994 yillarda YUNESKO “Maxsus talim zaruriyati” nomli xujjami tayyorlab, unda maxsus talimga muxtoj bolalar va yoshlar uchun talimni tashkil etish va takomillashtirish masalalari kurib chiqilgan .Ushbu talim turida asosiy o‘rin reabilitafsiya masalalariga ajratilgan. Xujjatda: «Maxsus talimni aloxida yordamga muxtoj kishilarga tashkil etishdan maqsad - jismoniy yoki ruxiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar va usmirlami mustaqil, xamma qatori yashash sharoitida jamiyatga tiklash. «-, deb ta’kidlangan. Bolada nuqson bulishiga qaramay uning qrlidan keladigan ish turini unga o‘rgatib, uqitib, tarbiyalab, jamivatda o‘z umini topib ketishga yordam berish - ijtimoiy reabilitatsiya.
Rivojlangan mamlakatlarda “Maxsus talim zaruriyati”nomli xujjatga javoban SVR- '¹ Reabilitatsiya tashkiloti (Sommin.Vased Reabilitatlop) tashkil etildi. Tashkilot nogironlar I jamiyati, nogironlar oilalari, sog'Iiqni saqlash, mexnat va axolini ijtimoiy muhcfaza etish xamda kasaba uyushmalari vakillarini o‘z ichiga qamrab olgan.
Bunday nufuzli tashkilotning asosiy maqsadi - jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida ) nuqsoni bulgan bolalarni himoyalash, xuquqlarini tiklash, vakolat berish, talim-tarbiya tizimini shakllantirish, jamiyat va raxbariyat diqqatini bu narsaga jalb etishdir.
Aloxida yordmga muxtoj bulgan bolalar uchun tashkil etilgan talim tizimida birinchi navbatda bolaning talablari o‘rganiladi, ijobiy tomonlari, qobiliyati hisobga olinadi, _t kamchiliklari urganiladi, Ushbu talim tizimida ma’lum sharoit yaratilishi lozim. Bunga rrsodifikatsiya, kompensatsiya, adaptatsiya ,reabilitatsiyalar kiradi. Masalan, agarda bola eshitmasa, uni eshitish apparati bilan ta’minlash; yura olmasa - nogironlar aravachasidan | foydalanish, qulida oddiy qoshiq ushlay olmasa, uni boshqa qulay uskuna bilan ta’minlash va boshqalar.
Inklyuziv ta’lim bu maxsus yordamga muxtoj bolalar va yoshlar uchun individuallashgan vasharoitga qarab o‘zgaruvchan. g'amxurlikbilan yondasha oladigan ta’lim tizimidir. Ushbu ishlar oddiy, me’yorda rivojlangan bolalar ukuv muassasalarida amalga joshiriladi. Inklyuziv-jalb etish (vklyucheniye)degan ma’noni anglatadi, ya’ni jismoniy yokiruxiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalarni sogiom tengdoshlari bilan uzaro bog'lanib birgalikda ta’lim olishidir. Buni amalga oshirish uchun har bir bolaga individual yondoshish, nuqsonidan kelib chiqqan xolda ma’lum u uchun qulay sharoit yaratish, kerak bulsa, dastur va rejani qisman uzgartirish va x.k. Anomal bola uyiga yaqin, o'ziga qulay omniaviy bog'cha yoki maktabga qatnaydi. U yerda asosiy ishni tarbiyachi yoki sinf rahbari amalga oshiradi. Xar bir maktabgacha tarbiya muassasasida yoki maktabda maxsus tayyorlangan resurs tarbiyachi bulib, u gurux tarbiyachisiga maslahatlar beradi va kumaklashadi: maxsus uqitish uskunalari, aparatlari bilan ta’minlaydi; ota-onalar,o‘qituvchilar bilan tushuntirish ishlari utkazadi: dars jadvali, dasturga, kerak bulsa ,uzgartirishlar kiritadi, ulami asoslab beradi; o'qituvchilami malakasini oshiradi, bilim maxoratini boyitadi; sog‘likni saqlash xizmatlarmi tashkil etadi, qulay psixologik muxitni yaratadi. Jismoniy yoki ruxiy rivojlanishida nuqsoni bulgan bolani oddiy bog‘cha yoki maktabga joylashtirish integratsiya yoMidagi birinchi qadam. Ta’lim integratsiyasining turli shakllari va darajalari mavjud. Jismoniy integratsiyada nogiron va sog‘lom bola orasidagi jismoniy tafowut iloji boricha kamaytirilishi lozim. Buning uchun maxsus sinf yoki bulim tashkil etilishi mumkin. Funksional integratsiyada nogiron va sog‘lom bola orasidagi funksional tafovut iloji boricha bartaraf etilishi lozim. Buning uchun aloxida yordamga muxtoj bolalarni musiqa, san’at, drammatik tugarak va sportga jalb etish foydalidir.
Ijtimoiy integratsiya ijtimoiy tafovutni kamaytirishga, nogiron va me’yorda rivojlangan bolalarni uzaro dustlashishga, bir biriga xurmat bilan qarashga undaydi, me’yorda rivojlangan bolalarni muruwatli bulishga o‘rgatadi. Jamiyat nogiron kishilarga tug'ri munosabatda bulishi kerak. Konstitutsiyamizdagi barcha bandlar ular uchun ham ta’alluqli. Har qanday ta’lim integratsiyasi inklyuziv ta’lim sifatini oshiradi. Inklyuziv ta’lim markazida jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bola turadi, unga har tomonlama g‘amhurlik kursatiladi.
Integratsiyalashgan - mujassam, ajratib bdmaydigan qism degan maunoni bildiradi. Xar bir bola ta’limga jalb etilishi lozim. Integratsiyalashgan jamiyatda barchalar teng xuquqga ega,bu yaxlit jamiyatdir. Inklyuziv ta’lim tufayli jamiyat integratsiyalashgan jamiyatga aylanadi.

2001 yilda YUNESKO “Ta’lim xamma uchun” dasturini qabul qiladi. Birlashgan Millatlar tashkilotiga а’та boMgan barcha mamlakatlar, shu jumladan 0‘zbekistonI ftespvibiikasi xam, ushbu dasturga imzo chekgan. Dastur global, keng miqyosida ‘Ta’lim I xamma uchun”(Obucheniye dlya vsex) joriy etilishi YUNESKO tomonidan boshlab yuborildi. 0‘zbekistonda «Ta’lim xamma uchun» milliy dasturi 2005 yili dekabr oyida qabul etildi. Shu davrdan beri uni joriy qilish ishlari bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Xozirgi kunda davlat tomonidan inklyuziv ta’lim haqidagi xujjatlar rasmiy I ashtiri Imoqda, hayotiy ¹ zaruriyallardan kelib chiqqan holda turli nodavlat tashkilotlar chet ellarda bu ishlaming ahvolini o‘rganib chiqib, inklyuziv ta’limning ayrim turlarini joriy etmoqdalar. 0‘zbekistonda VUNESKONING ta’lim buyicha maslahatchisi yordamida Respublika ta’lim markazining maxsus ta’lim bulimi a’zolari, ”Oila” Ilmiy pedagogik markazi, Nogiron farzandli ayyollar jamiyatlari, ”Umr” markazi, ’’Ulbibki detyam”halqaro jamiyatning 0‘zbekistondagi guruxi . (Lorans Mirelett-direktori), ”Umid”markazi, (Maxmudova N.M-direktor), xalqaro” Opercyshin Mersi” tashkiloti (direktor-Andreya Vogt), ’’Kenes-” sentr reabilitatsii i trudovoy | adaptatsii (direktor-Suleyeva M.M.), ”Beguborlik”-ijtimoiy birlashma (raisi- AbdubekovaD.N), ’’PEGAS-AL-FALAK” markazi (direktor-AminovaV.YU.) ’’KRTOI”, ”Feniks”markazi (direktor-Yusupova G.S.Navoi viloyatida), Respublika Ijtimoiy adaptatsiya I markazi va boshqalar talaygina muvaffaqiyatlarga erishmoqdalar.
O'zbekistonda defektologlaming olib borayotgan ishlari xam diqqatga saznvor. Maxsus muassasalarda olib borilayotgan ishlarda inklyuziv ta’lim elementlari talaygina. Kup yillardan (beri umumta’Iim maktabgacha tarbiya muassasalari, maktablarda maxsus guruh, sinflar tashkil etilgan va muvaffaqiyatli o‘z vazifalarini bajarib kelmoqdalar. Har bir rayondagi l/ordamchi mexnat ta’limi maktabi, me’yorda rivojlangan bolalar ta’lim oluvchi muassasalarda ulgurmovchi o‘quvchilar bilan yil davomida ma’lum ishlarni olib borishmoqda, ular uchun maxsus sinflar tashkil etilgan. Bola uyiga yaqin joylashgan maktabga qatnaydi Yordamchi tenglashtiruvchi sinflar faoliyati, nutqiy guruh yoki sinflar faoliyati ham inklyuziv ta’lim shakllaridan bin bo‘lib xisoblanadi.
ADABIYOTLAR

1. 
   .Salamanskaya deklaratsiya. - Ispaniya, 1994
   

2. 
   Inklyuziv ta’lim. - Tuve Djonson Mejregionalnaya programma po obucheniyu invalidov (Opereyshin Mersi) Vsemimbiy forum po obrozovaniyu Zaklyuchitelniy doklad Nyu York, 1990
   

2. 
   #Bola huquqlari to‘g‘risida konvensiya. - 0‘zbekiston bolalar jamg‘armasi.
   
3. 
   KK.Mamedov, G.B Shoumarov, V.P.Podobed Ruhiy rivojlanishi sustalashg_an bolalar haqida Т., 19 93
   
4. 
   Pulatova F.M. 01igofrenopedagogika.-T.,2006
   
5. 
   V.S.Raxmanova Maxsus pedagogika. Т., 2005
   
6. 
   Ъ.В.Shoumarov va boshqalar. 1001 savolga psixologning 1001 javobi. Т., “Mehnat”
   

2000.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. 
   Korreksion pedagogika fanini ta’riflab bering.
   
2. 
   Bu fanning vazifalari nimadan iborat?
   
3. 
   Korreksiya va kompensatsiya nima?
   
4. 
   Korreksion pedagogika faning rivojlanishi haqida gapirib bering.
   
5. 
   Korceksion pedagogika fanining qaysi sohalarini bilasiz?
   

6.Integratsion ta’lim deganda nimani tushunasiz?

2.