Kurs I Ş İ Mövzu: Bazar infrastrukturu: mahiyyəti, ünsürləri və fəaliyyət mexanizmi

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ


Fakultə: Maliyyə
Kafedra: İqtisadi nəzəriyyə II


K U R S İ Ş İ


Mövzu: Bazar infrastrukturu: mahiyyəti, ünsürləri və fəaliyyət mexanizmi
Fənn: İqtisadi nəzəriyyə
Tələbə: Bağırova Ayan Talətdin qızı
Kurs: II
Qrup: M-50
Elmi rəhbər: prof.Q.N. Manafov
Kafedra müdiri: prof. M.X. Meybullayev


BAKI – 2006


Mündərİcat


Gİrİş 3
1. İnfrastruktur anlayışı və təsnifatı. 5
2. Bazar iqtisadiyyatı sistemində bazar infrastrukturunun əhəmiyyəti. 7
3. Bazar infrastrukturunun tərkib ünsürləri və onların qarşılıqlı əlaqəsi. 9
4. Azərbaycanda keçid iqtisadiyyatı şəraitində bazar infrastrukturunun
formalaşması xüsusiyyətləri və onun inkişaf istiqamətləri. 30
Nətİcə 48
Ədəbİyyat 50
G İ r İ ş

Sosial–iqtisadi həyatın böyük şaxələrinə aid olanlardan biri infrastruktur deyilən sahələr, onların məcmusudur. Bu özü də çoxsəpgili və çox istiqamətlidir. Cəmiyyət inkişaf etdikcə infrastrukturlar da geniç miqyas alır, yeniləri əmələ gəlir və bu yenilərin mikroistiqamətləri meydana çıxır. Bu mikroistiqamətlərdən də biri bazar infrastrukturudur.

Təqdim olunan kurs işi çox mühüm və son vaxtlar daha çox tədqiqat obyektinə çevrilən bir problemə - bazar infrastrukturuna həsr olunmuşdur. Son illər iqtisadi ədəbiyyatda bazar infrastrukturuna və onun ayrı-ayrı elementlərinə aid olan yazılara rast gəlmək olur. Lakin iqtisadçılar və təsərrüfatçılar arasında həmin problemin bir qiymətli şərhi verilməmişdir. Onlardan bəziləri bazarın infrastrukturu və strukturu anlayışlarını qarışıq salır və nəticədə onun formalaşmasında və fəaliyyətində birmənalı olmayan izahlar meydana çıxır. Bundan başqa, bazar infrastrukturunun inkişafı ən çox onun formalaşmasından, istifadə mexanizmindən və eləcə də sərbəst bazarların qarşılıqlı fəaliyyətinin nə qədər düzgün açılmasından asılıdır.
Bununla əlaqədar olaraq, kurs işində məqsəd bazar infrastrukturuna aid olan ədəbiyyatın sistemləşdirilməsi, bu sahədə çalışan müxtəlif iqtisadçıların və mütəxəssislərin fikirlərinin ümumiləşdirilməsi əsasında sərbəst bazarların təsnifatı, onların məzmun və mahiyyəti, eləcə də bazar iqtisadiyyatında onların yerinə yetirdikləri rola görə fəaliyyətlərini düzgün xarakterizə etməkdir.
Məlumdur ki, infrastrukturlar təsadüfən meydana çıxmayıb, cəmiyyətin, insanların obyektiv tələbatı ilə, bu tələbatın daim artması qanunu ilə yaranıb və inkişaf edib. Həm də onlar xalis eyni cinsli deyillər və odur ki, ictimai əmək bölgüsü qanununun fəaliyyəti ilə dərin təsnifata uğramış və müasir dövrdə də həmin meyl daim davam edir.
İnfrastrukturlar cəmiyyətə, insanlara öz vacib gərəkliyinə görə yaranmış və daim təkamüldədir. Deməli, onun cəmiyyətin sosial-iqtisadi həyatında böyük rolu və əhəmiyyəti danılmazdır.
Kurs işində verilmiş təsnifata görə bazar infrastrukturu 13 sərbəst bazardan ibarətdir. Bunlara əmtəə və xidmətlər bazarı, istehsal vasitələri bazarı, daşınmaz əmlak bazarı, işçı qüvvəsi bazarı, innovasiya bazarı, investisiya bazarı, lizinq bazarı, sığorta bazarı, maliyyə bazarı, informasiya bazarı, reklam bazarı, qiymətləndirmə bazarı, konsaltinq bazarı aiddir.
Təbiidir ki, infrastrukturun nə olduğunu bilmədikdə, onun təsnifatını, əhəmiyyətini və növləri haqqında da təsəvvür oyana bilməz. Bütün bunları nəzərə alaraq infrastruktur anlayışının izahı çox əhatəli olmasa da, birinci sualda əks etdirilmişdir.
Növbəti –ikinci sualda isə bazar infrastrukturunun müasir bazar iqtisadiyyatında rolu haqqında məlumat verilmişdir.
Kurs işində bazar infrastrukturunun ünsürlərinin daha ətraflı izahına yer verilmiş, burada nəinki onların mənası və yerinə yetirdikləri funksiyalar, həmçinin onların qarşılıqlı əlaqəsi də diqqət mərkəzinə çəkilmişdir.
Əlbəttə, bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində Azərbaycanda yaranmaqda olan bazar infrastrukturlarının izahını verməmək mümkün deyildir. Belə ki, bazarlar eyni səviyyədə inkişaf etməmiş və onlardan bəziləri təsərrüfat praktikasında fəaliyyət göstərmirlər. Ona görə də kurs işində onlar Azərbaycanın bazar infrastrukturunda yerinə yetirdikləri rola və əhəmiyyətlərinə görə xarakterizə olunurlar. Bütün bu və digər məsələlər dördüncü sualda öz əksini tapmışdır.
Ümidvaram ki, bazar infrastrukturu mövzusunda yazılmış kurs işi onunla tanış olan hər bir oxucuda müəyyən elmi maraq doğuracaqdır.