Ajdodlarimizning xato va yutuqlari buning dalilidir. Xalq hoqonning yo’l- yo’riqlarini amalga oshirmasa, boshiga ko’p kulfatlar tushadi. Hoqon o’ta ishonuvsnan bo’lmasligi, boshqalarining gapini o’ylab, mlohaza qilib amalga oshirishi lozim. Samimiy so’zni yolg’ondan ayira bilishi kerak.Qattiqqo’l hoqon o’z xalqiga yomonlikni ravo ko’rmaydi.Ishoonuvsnan bo’lsa, yaxshiyomonni ajrata olmasa,fojeaga yo’l osniladi, boshboshdoqlik boshlanadi.
Ajdodlarimizning xato va yutuqlari buning dalilidir. Xalq hoqonning yo’l- yo’riqlarini amalga oshirmasa, boshiga ko’p kulfatlar tushadi. Hoqon o’ta ishonuvsnan bo’lmasligi, boshqalarining gapini o’ylab, mlohaza qilib amalga oshirishi lozim. Samimiy so’zni yolg’ondan ayira bilishi kerak.Qattiqqo’l hoqon o’z xalqiga yomonlikni ravo ko’rmaydi.Ishoonuvsnan bo’lsa, yaxshiyomonni ajrata olmasa,fojeaga yo’l osniladi, boshboshdoqlik boshlanadi.
Bilga hoqon ana shunday tarqoq halqni birlashtirdi, ayoqqa turg’izdi, u usnun farovon hayot yaratdi.Yurtboshining boylikka xirs qo’yishi xalqning nosnor xayot kesniriga olib keladi, deb hisobladi. Tunyukuk bitigi esa eq misradan iborat bo’lib, uqu-uqi yillarda, Tunyukuk hayotligida yozilgan. Bu bitikda Tunyukuk vatanparvar shaxs sifatida nomayon bo’ladi. Undagi insoniy fazilatlar, ezgulik, insonparvarlik hislatlari uning qo’shni xalqlar o’rtasidagi obro’sini yanada oshirib yubordi. Masalan, uning asirlarni o’z yurtlariga jo’natib yuborishi boshqa dushman qabilalarning ham bosh egib kelishiga, bu esa ezgulik bilan yovuzlik, qon to’kishning oldinni olish
mumkinligini ko’rsatdi, ammo shu bilan birga hoqonlik qonnunlarini, manfaatlarini qattiq himoya qilib, jasorat namunasini ko’rsatdi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda qadimgi turk hoqonligi o’zining boy madaniy yodgorliklari bilan o’zbekiston tarixini o’rganishda asosiy manba bo’lib xizmat qiladi. Erondagi kirmonshoh yaqinidan topilgan O’rxun Enasoy bitiklarida aks etgan vatanparvarlik, qarindosh urug’chilik va mahalliychilik munosabatlari hozirgacha avlodlarga o’rnak bo’la oladi. Bolga hoqonning donoligi Kul teginning vatanparvarligi to’nyuquqning oqilligi har sohada ham o’rganishga arzirli mavzu hisoblanadi. O’zbek xalqining, butun turk xalqlarining dastlabki yozma manbasi hisoblangan bu bitiklar asrlar davomida o’z qadrini yo’qotmay sayqal topib kelmoqda.