Kurs ishi mavzu: “Qattiq jism lazerlari” Bajargan: Rajapova g qabul qiluvchi: Abdullayev d nukus 023 mundarija kirish

3 rasm. Geliy va neon atomlarining energetik sathlari 
Agar razryad trubkasiga geliy kirgizsak, ahvol butunlay o‘zgaradi. Geliy 3-
rasmning chap tomonida ko‘rsatilgan uzoq yashovchi (metastabil) ikki Е
3
', E
2
' 
holatga ega, bu holatlar elektronlar bilan to‘qnashish vaqtida uyg‘onadi va ularning 
yashash vaqti katta bo‘lgani sababli geliyning metastabil atomlarining razryaddagi 

---

21 
konsentratsiyasi katta bo‘ladi. Geliyning metastabil holatlarining E
3
', E
2
' 
energiyalari neonning E
2
, E
3
energiyasiga yaqin, bu hol geliy bilan neon 
to‘qnashganda uygonish energiyasining geliydan neonga uzatilishi uchun qulaydir. 
Bu jarayonlar gorizontal punktir strelkalar yordamida simvolik ravishda 
ko‘rsatilgan. Natijada Е
3
, Е
2
sathlarda joylashgan neon atomlarining 
konsentratsiyasi keskin ortadi, E
2
va E
3
sathlar invers ravishda bandlanadi, Е
2
va Е
1
sathlarning bandliklar farqi esa bir necha marta ko‘payadi. Demak, neonga geliyning 
(taxminan 5:1-10:1 munosabatda qo‘shilishi Geliy-neon lazerlaridagi generatsiya 
uchun juda muhim.
Aniq miqdoriy tekshirishlar geley-neon lazeri nurlanishining (

=632,8 nm) 
fazoviy kogerentlik darajasi (12 birga yaqin ekanligini ko‘rsatadi. Masalan, 
dastaning ko‘ndalang kesimidagi intensivligi o‘qdagi maksimal intensivliklikning 
0,1% iga teng bo‘lgan nuqtalar uchun oqimning kogerent bo‘lmagan 1-

12 
taxminan 
10
-3
ga teng bo‘lib, o‘qdagi nuqtalar uchun taxminan 10
-5
ga teng Hisoblar lazer 
nurlanishining kogerent bo‘lmagan qismining qiymatlari yuqorida ko‘rsatilganidek 
bo‘lishiga uning aktiv muhitdagi spontan chiqarish sababchi ekanligini ko‘rsatadi. 
Geliy–neon lazeri yuqori darajada kogerent bo‘lgani tufayli turli xil 
interferensiya va difraksiya hodisalarini teshirishda qo‘llanilishi kerak bo‘lgan 
uzluksiz monoxromatik nurlanishning juda yaxshi manbai bo‘lib, bunday 
tekshirishlarni oddiy yorug‘lik manbalari bilan o‘tkazish uchun maxsus 
apparaturadan foydalanish zarur bo‘lar edi. Geliy-neon lazerlarining turli xildagi
variantlari biologik tekshirishlarda, lazerli aloqa sistemalarida, golografiyada, 
mashinasozlikda, tabiiyot va texnikaning boshqa ko‘p sohalarida keng 
qo‘llaniladigan bo‘ldi.