Kurs ishi mavzu: “Qattiq jism lazerlari” Bajargan: Rajapova g qabul qiluvchi: Abdullayev d nukus 023 mundarija kirish
Qattiq jism lazerlari va ularning afzalliklari
Yüklə 234,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2 Qattiq jism lazerlari va ularning afzalliklari
Ma’lumki optik diapazondagi elektromagnit to‘lqinlarning manbai har qanday moddaning tashkil etuvchi uning atom, ion yoki molekulalaridir. Bu zarralarni tashqi elektromagnit maydon ta’siri ostida uyg‘ongan holatga keltirish mumkin. Uyg‘ongan holatdagi atomning yashash davri 10-8 s ga teng. Bunday holatdagi atomga tashqi ta’sir misol uchun elektromagnit maydoni ta’sir etmasa u holda 22 uyg‘ongan holatni xarakterlovchi yuqori energetik satxdan pastki energetik satxga o‘tish o‘z-o‘zidan ya’ni tasodifiy ravishda amalga oshadi. Bunday o‘tish natijasida xosil bo‘ladigan nurlanish jarayoniga spontan nurlanish deyiladi. 1916- yilda A.Eynshteyn jismlar nur chiqarishining kvant xarakterini tahlil qilib nurlanishni ikki turi – spontan (o‘z-o‘zidan) va majburiy (induksion) nurlanishlar mavjud ekanligini nazariy jixatdan asosladi. Spontan o‘tish paytida uyg‘ongan atomlarning yuqori energetik satxdan pastki energetik satxga o‘tishi tashqi ta’sirga ya’ni elektromagnit maydon ta’siriga bog‘liq bo‘lmaydi, ya’ni bu holda hosil bo‘ladigan nurlanish mustaqildir. 1939 yilda V.A.Fabrikant birinchi marta yorug‘likni kuchaytiradigan muhit hosil qilish mumkinligini va shu muhitda nur majburiy nurlanish xisobiga kuchaytirilishi g‘oyasini olg‘a surdi. 1960 yilda esa T. Meyman tomonidan qattiq jismli, optik diapazonda (λ = 6943 А ) ishlaydigan optic generator yasaldi. Bunday generatorlar lazerlar deb ataladi. Lazerlar uchta asosiy qismdan iborat: aktiv muxit, majburiy yig‘ish (optik nakachka) sistemasi, optik rezenator. Aktiv muxitning agregat holatlariga ko‘ra lazerlar quyidagi turlarga bo‘linadi: a) qattiq jism lazerlari b) bo‘yoq eritmasi asosida ishlaydigan bo‘yoq lazer v) gaz lazeri g) yarim o‘tkazgichli va kimyoviy lazerlar. Qattiq jismlardan tayyorlangan lazerda (mas, yoqutli lazerda) 0,05% gacha xrom (Sg3+) ionlari ishlatiladi. Bunda yoqut silindr shaklida boʻlib, yoqut oʻqining ikki uchiga optik rezonator hosil qiluvchi koʻzgular joylashtirilgan. Impulsli lampadan chiqayotgan yorugʻlik tebrantirishni vujudga keltiradi. Lampaning yorugʻligi yoqutga tushganda, xrom ionlari lampadan chiqayotgan radiatsiya spektrining yashil va sarik, qismlarini yutib "uygʻongan" aktivlashgan holatga oʻtadi. Natijada nurlanishga tayyor aktiv muhit hosil boʻladi va yoqutning oʻqi boʻylab koʻzguga tik yoʻnalgan jala shaklida koʻpayib boruvchi yorugʻlik kvantlari paydo boʻladi. Yoqutli lazerlarda generatsiyalanayotgan yorugʻlikning quvvati 20 kVt gacha yetadi. Ularning f.i.k. 0,1% dan 10% gacha lazer nuri generatsiyasi 23 aktivatorning energiya sathlari orasidan oʻtishiga bogʻliq. Unda hosil boʻlgan infraqizil nurning toʻlqin uzunligi =0,69 mkm. Qattiq jismli lazerlardan neodim lazerida aktiv modda vazifasini neodim (Nd3+) ionlari qoʻshilgan shisha (CaWO4) tayoqchadan foydalaniladi. Bu lazer =1,06 mkm li infraqizil nur chiqaradi [11]. Qattiq jism lazеrlariga misоl sifatida yoqut, ittriy – alyuminiy granati (IAG) va shisha lazеrlarini ko‘rsatish mumkin. Aktiv iоnlar kristallik yoki amоrf jismlar panjaralariga aralashma sifatida kiritiladi. Qattiq jism lazеrlarining aktiv mоddalari uch va to‘rt enеrgеtik satxlidir. Qattiq jism lazеrini ishlatish qulay, оsоn va quvvati juda katta. Lazеrlarning taraqqiyoti umuman qattiq jism lazelaridan boshlangan Yüklə 234,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|