Kursun məqsədi

Х Х Х

M _A
O ^Х _{O Х
N} A B _M
^{1 2} 3 ⁴
M ^A
O ^Х O ^{Х
N A B} M
^{5 6} 7 ⁸

Qradiyent zondlar – «a», potensial zondlar – «b»

1- bir qütbülü daban qradient zondu, 2-bir qütbülü tavan qradient zondu; 3-iki qütbülü daban qradieknt zondu; 4- iki qütbülü tavan qradient zondu; 5- bir qütbülü ardıcıl potensial zondu; 6-bir qütbülü çevrilmiş potensial zondu; 7- iki qütbülü çevrilmiş potensipl zondu; 8-iki qütbülü ardıcıl potensial zondu.

Süxurların elektrik xüsusiyyətləti və Elekrtik karotajı (EK)

Süxurların xüsusi elektrik müqaviməti (ölçü vahidi omm, tərəfləri 1m bərabər olan kub şəkilli süxurun müqavimətidir) süxurun elektrik müqavimətindən, quruluşundan (skelet və məsamə boşluğundan, laylanma istiqamətindən və ayrı-ayrı fazaların mühitdə tutduğu həcmlərin nisbətindən, fazalar arası sərhədlərdə yaranan fərqli mühitdən (keçid zonası), temperatur, quyu diametri və təzyiqdən asılıdır.

Süxurlarən bərk fazası müxtəlif minerallardan təşkil olunmuşdur. Mineralların xüsusi müqavimətinə görə keçirici (10^-8-10^-4 omm), yarımkeçirici (10^-4-10⁸ omm) və dielektrik xüsusiyyətinə malik olurlar. Süxur əmələgətirən minerallar dielektrik növünə aid edilir.

Süxurlar ayrı-ayrı bərk mineral dənəciklərin kombinasiyalı yığımından və bu yığımların aralarındakı boşluqları dolduran lay flüidindən ibarətdir. Mineralların xüsusi müqaviməti mində bir Omm-dən milyonlarla Omm-dək dəyişilir. V.N. Daxnov xüsusi müqavimətin qiymətinə görə mineralları yeddi sinifə ayırır: İfrat kiçik ( <10^-6 -Qızıl, platin,gümüş); Çox kiçik (10^-6-10^-2- Qrafit, pirit, xalkopirit, kobalt, nikel); Kiçik (10^-2-10² -Maqnetit, ilmenit, markazit və s); Orta (10²-10⁶- Boksit, hematit, dəmir, slüdə, montomorillonit, xromit və s); Yüksək (10⁶-10¹⁰ - Anhidrid, monasit); Çox yüksək (10¹⁰-10¹⁴ -Kalsit, kvars, kükürd, çöl şpatı və s.); İfrat yüksək (>10¹⁴- Halit, silvin, neft)
Mineralların xüsusi müqavimətinin geniş hüdudda dəyişməsi əlverişli amil kimi elektrik üsulları ilə süxurların tədqiqinə imkan verir. Nəzərə almaq lazımdır ki, neft və qaz yataqlarının əksəriyyəti çökmə süxurlarda formalaşır. Bununla yanaşı çökmə süxurlardan: gillərin, qumların, qum daşlarının, alevrolitlərin, qravelitlərin, əhəngdaşlarının, dolomitlərin xüsusi müqavimətləri 10^-1-dən 10⁴ Omm-dək dəyişir ki, bu göstərici süxurtörədən mineralların dənəciklərinin xüsusi müqavimətindən bir neçə dəfə kiçikdir. Belə bir fərq süxurun ikinci komponenti olan lay flüidinin təsirindən yaranır. Süxurların məsamələri adətən lay suları ilə doymuş olur.
Elektrik karotajı ilə tədqiqat zamanı quyuya elektrodlardan ibarət zondlar buraxılı:


Şək. a-bir qütbülü, çevrilmiş qradient zond; b-bir qütbülü ardıcıl qradient zond; c-iki qütbulu çevrilmiş qradient zond

Cərəyan elektrodlarına cərəyan verildikdə onun ətrafında elektrik sahəsi yaranır və elekrtik sahəsinin cəryan xətləri mühitə daxil olur.

Şək. 1- elekrtik sahəsi (dairələr); 2-cərəyan xətti (qırıq xətlər)

M və N ölçü elektrodunda potencial yaradır (^{UM ,U N} ). Ölçü zamanı bu elektrodlar

arasındakı potensiallar fərqi ( ^UMN
 U_M
^{ UN} ) qeyd edilir ki, bu qiymət elektrodlar arasındakı

süxurun xüsusi müqavimərinə proporionaldır. EK ilə mühitin fərz olunan xüsusi müqaviməti aşağıdakı düsturla təyin edilir:

  k ^U
J
_{k  4} AM AN

^U -potensiallar fərqi; ^J -cərəyan şiddəti; ^MN
-zond əmsalıdır