Laboratoriya ishi margarinni tahlili

10.2. MARGARIN KISLOTALIGINI ANIQLASH


Kerakli reaktivlar va jihozlar: dietil efiri va etil spirtini neytrallangan aralashmasi (2:1), fenolftaleinni 1%-li eritmasi, gidroksid kaliyni 0,1 n eritmasi; 100 ml li konussimon kolba.

Kislotalik deganda, 100 g margarinni neytrallash uchun kerak bo‘lgan normal ishqor eritmasining millilitr miqdori tushuniladi. Margarin kislotaligi Ketstorfer darajalarida hisoblanadi, u margarinning yog‘ va suv-sut fazasini umumiy kislotaligini xarakterlaydi.

Ta’rif: Usul erkin yog‘ kislotalari, oqsillar, nordonfosfor va nordon limon tuzlarini ishqor eritmasi bilan neytrallashga asoslangan.
Ishni bajarish tartibi: Hajmi 100 ml bo‘lgan kolbaga 5 g margarin tortib olinadi. Margarinni eritish uchun kolbani issiq suvda ozgina qizdiriladi, 20 ml spirt-efir aralashmasi, 3 tomchi 1% li fenolftalein eritmasi qo‘shiladi va KOH ning 0.1 N eritmasi bilan doimiy aralashtirilib, 1 minut davomida yo‘qolmaydigan pushti rang hosil bo‘lguncha titrlanadi.
Margarin kislotaligi Ketstorfer darajalarida quyidagi formula bilan ifodalanadi:

bu yerda a – 0.1 N KOH eritmasining titrlashga sarflangan millilitr miqdori, ml; R – margarin namunasini og‘irligi, g.


10.3. SOKSLET APPARATI YORDAMIDA MARGARIN YOG’INING MASSA ULUSHINI ANIQLASH

Margarindagi yog'ning massa ulushi ikki usul bilan aniqlanadi: Sokslet apparatida ekstraksiya qilib va hisob bo'yicha, oldindan yog'siz quruq qoldiq miqdori aniqlangan holda.

Ta’rif: Bu usul margarin namunasidan yog'ni dietil efir bilan ekstraksiyalashga asoslangan.
Kerakli reaktivlar va jihozlar: dietilefiri, qizdirilganqum, suvsiznatriysulfat, paxta, Sokslet apparati (9-rasm), suv hammomi, 25-26 mm diametrdagi yog'och tayoq, chinni havoncha, shpatel,pinset.

Ishni bajarish tartibi: 100x480 mm o'lchamli fil’trlash qog'ozidan o'rama ²(patron) tayyorlanadi. Buning uchun fil’tr qog'ozi yog'och tayoqchada aylantiriladi. Tayoqchaning chetidan chiqib turgan qog'oz qayriladi, shunday qilib o'ramayasaladi, uning tubiga paxta qo'yiladi. Analitik tarozida 5 g ga yaqin margarin tortilib, chinni havonchaga solinadi, 15 g suvsiz natriy sulfat bilan aralashtiriladi va shpatelda o'ramaga olinadi. Havoncha, shpatel va pinset paxta bilan artiladi, so'ng paxta ham o'sha o'ramaga solib qo' yiladi. O'ramaning chetlari qayriladi, ekstraktor (2) ga joylashtiriladi va toza, doimiy og'irlikkacha quritilgan kolba (4) ga ulanadi. Sovitgich (I) orqali kichkina voronka yordamida dietil efiri quyiladi. Quyilgan dietil efiri sifon trubkasi (3) orqali o'tib kolbaga tushishi kerak, keyin yana qo'shimcha erituvchi quyiladi. Kolba suv hammomida shunday qizdirilganda, unda 1 soat ichida 7-8 marotaba sifonlanish yuz berishi lozim.3 soatdan so'ng ekstraksiyalanish darajasi tekshiriladi, buning uchun kolba (4) sovitilib ekstraktordan ajratiladi va fil’trlash qog'ozining bir chetiga, ekstraktor sifonining (2) pastki qismiga 1-2 tomchi efir tomiziladi. Efir parlanib ketgandan so'ng fil’tr qog'ozida yog' izi qolmasa, ekstraksiya tugagan hisoblanadi. So'ng apparat ajratiladi, o'rama olinadi, kolba esa yana ekstraktorga ulanadi va erituvchi ekstraktorga haydaladi, erituvchi haydalgandan keyin yog'li kolba 100-105⁰C harorat ostida 2 soat davomida termostatda quritiladi. Keyingi tortishlar har 30 minutda doimiy og'irlikkacha amalga oshiriladi. Agar oxirgi 2 tortishlar oralig'idagi farq 0,0004 dan oshmasa doimiy og'irlikka erishilgan hisoblanadi. Massa oshib ketsa, undan oldingi tortish miqdori olinadi.

Yog' miqdori X (%da) quyidagi formula bilan hisoblanadi:

bunda: m-quritilgan yog' bilan kolba massasi,g; m-bo'shkolba massasi, g; m - margarin namunasining massasi, g. lkki parallel aniqlashlar orasidagi farq 0,5 %dan ko'p bo'lmasligi kerak.