Laboratuvar hatalarinin büYÜk biR ÇOĞunluğU (%60-70) preanaliTİK (numunelerin laboratuvara ulaşmadan önceki SÜREÇ) kaynaklidir. AŞAĞidaki YÖnergelere uyulduğu takdirde bu hatalar en aza inecektiR
Yüklə 22,57 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Test grubu Test Kanın alınacağı tüp
- Numunenin alınma şekli
- Tüplerin doldurulma sırası
- Kanın bekleme süresi
- Santrifüj işlemi
- Genel uyarılar
- AİLE SAĞLIĞI MERKEZİ HEKİMLERİ İÇİN ÖNEMLİ HATIRLATMA
|
LABORATUVAR HATALARININ BÜYÜK BİR ÇOĞUNLUĞU (%60-70) PREANALİTİK (NUMUNELERİN LABORATUVARA ULAŞMADAN ÖNCEKİ SÜREÇ) KAYNAKLIDIR. AŞAĞIDAKİ YÖNERGELERE UYULDUĞU TAKDİRDE BU HATALAR EN AZA İNECEKTİR. Laboratuvarımızda biyokimya ve hormon testleri ile seroloji, ELISA ve TORCH testleri kırmızı/sarı kapaklı jelli serum tüpünde, kan sayımı (hemogram), kan grubu, talasemi ve HbA1c testleri ise mor kapaklı tüpte çalışılmaktadır. Dolayısıyla istenilecek teste göre tüpler seçilmeli ve doldurulmalıdır:
Biyokimya kapsamı altında ayrıca indirekt bilirubin, çok düşük dansiteli lipoprotein (VLDL) kolesterol ve düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterol düzeyleri de diğer parametreler üzerinden hesaplanarak rapor edilmektedir. Yukarıda sayılan tüm biyokimya, hormon ve seroloji parametreleri ile ELISA ve TORCH testleri için en uygun numune türü serumdur ve serumu da en kaliteli şekilde elde etmek için aşağıdaki yönergelere uyulması gerekmektedir: Numunenin alınma şekli: Kan numunesi tercihen adaptör eşliğinde vacutainer iğneler kullanılarak tüplere alınmalıdır. Vacutainer iğne bulunmadığı takdirde kan enjektör ile de alınabilir, ancak bu durumda dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır: Enjektörün içi vücuda yabancı bir yüzey olduğu için kan alınırken enjektörün içine değer değmez pıhtılaşmaya başlar. Bu durum, yalnızca serum örneği alınacaksa çok önemli olmayabilir, ama aynı zamanda kan sayımı veya HbA1c çalışılacaksa, kan mümkün olan en kısa sürede tüplere aktarılmalıdır. Ancak tek serum örneği alınacaksa bile kan enjektörün içinde 1 dakikadan uzun süre kalmamalıdır. Kan tüplere aktarılırken mutlaka enjektörün iğnesi ve tüplerin kapakları çıkartılmalıdır. Daha sonra tüpler 45° açı ile eğik tutularak, kan enjektörün haznesinden tüplere yavaş bir şekilde (fışkırtılmadan) aktarılmalıdır. Bu şekilde hemoliz riski en aza inecek ve daha kaliteli bir serum elde edilecektir. Son olarak tüplerin kapakları sıkıca kapatılmalı ve tüpler çalkalanmadan 5-10 kez elde alt üst edilmelidir. Bu son işlem özellikle kan sayımı ve HbA1c testleri için daha önemlidir, çünkü böylelikle kan, mor kapaklı tüpün içindeki antikoagülan madde ile daha çabuk ve uygun bir şekilde karışacak, pıhtı oluşma riskini azaltacaktır. Kanın enjektör ile tüplere boşaltılırken tüplerin kenarlarındaki işaretli yere kadar doldurulması oldukça önemlidir. Özellikle mor kapaklı tüplerin içerisindeki antikoagülan madde, işaretli yere kadar dolacak kan miktarına göre ayarlanmıştır; bunun altında bir miktarda kan alınırsa kan dilüsyona uğrayacak ve sonuçları etkileyecektir; tersine, üzerinde bir miktarda alınırsa antikoagülan madde yeterli olmayacak ve kan pıhtılaşacaktır. Pıhtılı kan laboratuvarımızda kesin red nedenidir. Serum tüpleri için işaretli yere kadar kan alınması zorunlu değildir, ancak çalışılacak tüm testlere yetecek miktarda numune elde edebilmek için tüpün en azından yarısına kadar doldurulması önerilir.
İster vacutainer iğne ister enjektör kullanılsın, kan önce serum tüpüne alınmalıdır; daha sonra gerekiyorsa mor kapaklı tüpe geçilmelidir. Bunun nedeni mor kapaklı tüplerde antikoagülan madde olarak etilen diamin tetra asetik asit (EDTA) bulunmasıdır. Bu madde kalsiyumu bağlayarak antikoagülan özellik gösterir; bu yüzden kan eğer önce mor kapaklı tüpe boşaltılırsa vacutainer iğnesinin veya enjektörün ucuna EDTA bulaşma olasılığı ortaya çıkar ve sonrasında serum tüpüne geçebilir. Bu da kalsiyum ve magnezyum gibi birtakım biyokimya testlerini anlamlı derecede etkiler. Kanın bekleme süresi: Serum, pıhtılaşmış kanın santrifüjlenmesi sonucu elde edilen, dolayısıyla içinde hiç fibrinojen içermeyen ve biyokimyasal analizler için de içermemesi gereken bir biyolojik çözeltidir. Bu yüzden serum tüpüne alınan kanın fibrinojenden tamamen arınması için oda sıcaklığında en az 30 dakika bekletilmesi gerekmektedir. Bu süreyi takiben santrifüjlenmelidir. Eğer daha erken santrifüj edilirse fibrinojenin hepsi fibrine dönüşmeyeceğinden bir kısmı serumda kalacaktır ve santrifüj sonrası serum fraksiyonunda fibrine dönüşmeye devam edecektir. Bunun sonucunda hastanın serumu “donacak” ve analiz yapan cihazların serumu çekememesine, kanallarının tıkanmasına ve arızalanmalarına neden olacaktır. Bununla beraber, serumda çalışılan bazı testler (özellikle glukoz) kanın santrifüj öncesi bekleme süresi ile önemli ölçüde değişebilmektedir. Bu süre ideal olarak 1 saati geçmemelidir. Yani özetle, kan alındıktan 30 dakika ile 1 saat arası bir süre sonra santrifüj edilmeli, bunu takiben +4 °C’de (buzdolabında veya başka soğuk ortamda) muhafaza edilip laboratuvara gönderilmelidir. Ancak kan kesinlikle dondurulmamalıdır. Santrifüj işlemi: Santrifüj, dakikada 3500-4000 devir olarak 8-10 dakika süre ile yapılmalıdır. Daha düşük devir ve süreler serumun yeterli ayrışmamasına, daha yüksek devir ve süreler ise hemoliz riskinin artmasına neden olacaktır. Santrifüj yalnızca kırmızı/sarı kapaklı serum tüpleri için gereklidir, mor kapaklı tüpler santrifüj işleminden geçirilmemelidir. Tüpler santrifüj edilirken mutlaka dengeli (aynı kan miktarı içeren tüpler karşılıklı) yerleştirilmelidir. Tek sayıda tüp santrifüj edilecekse içinde bir miktar su bulunan bir serum tüpü ile denge sağlanabilir. Denge sağlanmadığı takdirde santrifüj cihazı çok gürültülü bir şekilde çalışacak ve tüplerin santrifüj esnasında kırılıp içeriğinin boşalması riski oluşacaktır. Barkodlar: Bunlara ek olarak, laboratuvarımıza gönderilen her tüp üzerindeki barkod şekilde görüldüğü gibi tüpe paralel bir şekilde (yanlamasına) yapıştırılmış olmalı, barkodun üzerinde herhangi bir çizgi veya yazı olmamalıdır. Aksi bir durum, cihazların numuneyi tanıyamayıp diğer numuneler ile karıştırmasına ve numunenin reddedilmesine neden olmaktadır. 
Genel uyarılar: Serum tüpleri MUTLAKA santrifüj edilerek gönderilmelidir. Tüplerin kapakları sıkıca kapatılmış bir şekilde gönderilmelidir, aksi halde kanın laboratuvarımıza ulaşma sürecinde dökülmesi riski oluşacaktır. Kapaksız, açık gelen numuneler reddedilecektir. Pıhtılı mor kapaklı tüpte gelen numuneler kesinlikle reddedilecektir. Tüplerin üzerindeki barkodlar yanlış yapıştırılmış veya üstüne yazı yazılmış, çizgi çekilmiş ise numune reddedilecektir. Yetersiz miktarda kan alınan tüpler de reddedilecektir. Biyokimya ve hormon testleri aynı cihazda çalışılmaktadır, ancak HbA1c ile kan sayımı farklı cihazlarda çalışılmaktadır. Bu yüzden bir hastadan hem biyokimya hem de hormon, kan sayımı ve HbA1c istemi yapılmışsa 1 serum tüpü, 2 mor kapaklı tüp gönderilmelidir. Benzer şekilde, ELISA ve TORCH testleri de aynı cihazda çalışılmaktadır, ancak bu cihazlar biyokimya ve hormon cihazlarından farklıdır. Bu yüzden örneğin, bir hastadan hem ELISA hem de TORCH istemi yapılmışsa 1 serum tüpü yeterli olacaktır, ama ELISA ile biyokimya istemi yapılan hasta için 2 serum tüpü gönderilmelidir.
Bir hastadan test istemi yapmak için öncelikle Gaziantep Halk Sağlığı (GHS) internet sitesine girilir, Bilgi İşlem menüsünden Laboratuvar Giriş tıklanır. Kullanıcı adı olarak hekim T. C. kimlik numarası girilir ve şifre olarak T. C. kimlik numarasının son 4 hanesi yazılıp giriş yapılır. Açılan sayfada Tıbbi Modüller içinden Laboratuvar Bilgi Yönetim Sistemi (LBYS) bağlantısını takiben “Tetkik İstem İşlemleri”ne tıklanır ve ilgili bölüme hastanın T. C. kimlik numarası girilir. Bunu takiben numaranın girildiği bölümün hemen yanında yer alan “...” yazılı butona tıklanır ve hastaya ait kimlik bilgilerinin TÜMÜNÜN ekrana gelmesine dikkat edilmelidir. Bu aşama oldukça önemlidir, çünkü bu bilgilerden herhangi birisi (hasta adı, soyadı, baba adı, ana adı, doğum tarihi, doğum yeri, cinsiyet) ekrana düşmezse, daha sonra yapılacak tüm istem işlemleri hatalı olacaktır. Tüm bilgiler ekrana düşmeden istem yapılıp barkod numarası girildiğinde “Girmiş olduğunuz barkod numarası kullanılmıştır” şeklinde bir hata ile karşılaşılacaktır. Bunu önlemek için hasta kimlik numarası yazılıp “...” butonuna tıkladıktan sonra tüm bilgilerin eksiksiz gelmesi beklenmelidir. Eğer ki tüm bilgiler ilk tıklamada ekrana düşmezse hasta kimlik numarasının doğru girildiğinden emin olup tekrar “...” butonuna tıklanmalıdır. Ancak herhangi bir nedenle hatalı istem yapılıp “Girmiş olduğunuz barkod numarası kullanılmıştır” hatası alınırsa “Tetkik İstem İşlemleri” sayfasından “İstem Yapılan Hasta Listesi”ne tıklanıp hatalı istem yapılan hasta seçilmelidir. Bunu takiben hasta adının üzerine gelip çift tıklayarak tetkik listesi ekrana getirilir. Son olarak her bir tetkik tek tek seçilerek silinmeli ve daha sonra hasta üzerinden yapılacak istemler yeni bir barkod numarası ile düzenlenmelidir. Sonuçlar: Laboratuvarımızın yapılanması gereği kan sayımı, kan grubu ve talasemi sonuçları genellikle kısa sürede raporlanırken biyokimya, hormon, HbA1c, seroloji, ELISA ve TORCH sonuçları daha geç sürelerde çıkmaktadır. Laboratuvarımıza öğlene kadar ulaşan numunelerin sonuçları aynı gün, öğleden sonra gelen numunelerin sonuçları ise – sistemsel bir sorun olmadığı sürece – ertesi gün en geç saat 10.00’da rapor edilmektedir. Yüklə 22,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|