Laqablar Og'abek

a r a v a k a sh, v o f u r u sh, j i n n i, o‘g‘r i, b u r g u t, t a r a sh a, o l i fta, 
satang, bo‘ydoq kabi laqablarni ham o‘z asarlarida tasviriy vosita sifatida keng 
ishlatganlar. 
A.P.CHexovning “Buqalamun” (Xamelion) hikoyasini eslaylik. Politsiya 
nazoratchisi Ochumedov xatoga yo‘l qo‘ydi va o‘z so‘zlaridan hijolat bo‘ldi, u shu 
zohati atrofdagilarning e’tiborini chalg‘itishga, ularni gangitishga chog ‘lanib, 
ustidagi paltosini yechib, yana qayta kiyadi. Mana shunday qayta-qayta harakati 
uchun unga“Buqalamun” (Xamelion) laqabi beriladi. Bu hol hikoyaning 
nomlanishiga ham sabab bo‘ldi. Yoki Abdulla Qahhorning “Sinchalak” qissasining 
nomi ham asar qahramonining nomi bilan bog‘liq. Saidaga Arslonqul 
Qalandarovning bergan nomi. Hatto, mashur futbolchi Pele yoki mashhur aktyor 
Budalay nomi bilan bog‘liq laqablar kishilar o‘rtasida juda ko‘p uchraydi.
6
Qàhhîr À. O’tmishdàn ertàêlàr. 1978. 10- båt. Said Àhmàd. Sàylànmà. 2-tom.1981. 20 båt. 
G’.G’ulîm. Yodgîr. 1983. 20- båt. 

---

12 
Shubhasiz, bunday leksemalar yozuvchi K.Fedin tadbiri bilan aytganda, 
A.Qahhor, G‘.G‘ulom, Oybek, S.Ahmad, Shukurullo, Shuhrat tomonidan 
yaratilgan epik kompozitsiyaga ega bo‘lgan yaxshi asarlar qatoridan joy olishiga 
sabab bo‘lgan edi
7
. 
Chunki badiiy adabiyot materiali «poetik til yoki badiiy adabiyot 
nazariyasining manbai bo‘lish bilan birga, adabiy til tarixining yaratilishida uning 
grammatik qurilishini, masalan, sintaktik tuzilishi, yoxud leksik-semantik va 
frazeologik tizimini xarakterlovchi asosiy manba bo‘lib hisoblanadi»
8
. 
Xususan, badiiy adabiyot tili, ayniqsa, badiiy asar leksikasining mundarajasi 
juda keng va rang-barangdir. 
Poetik yoki nasriy asarning leksikasi faqat ayrim sinonim, omonim, antonim, 
paronim so‘z va iboralar, shuningdek, morfema, og‘zaki so‘zlashuv nutqiga xos 
leksik unsurlar bilan chegaralanib qolmaydi. Uning o‘ziga xos muhim xususiyatlari 
faqatgina ushbu vositalarni qayd etish bilan belgilanmaydi. 
Badiiy asar leksikasi birinchi navbatda so‘z san’atining xilma-xil badiiy 
shakllarini o‘zida mujassamlantiruvchi «alohida tizim» badiiy asar tilining asosiy 
va yetakchi komponentidir. 
Badiiy asar leksikasining o‘ziga xos xususiyatlari esa muallifning individual 
uslubiga bog‘liq
9
. 
Yozuvchi uslubi va uning o‘ziga xos tomonlarini o‘rganishda foydalangan 
maxsus so‘z hamda atamalarning o‘rni, imkoniyati muhim ahamiyat kasb etadi. 
Yozuvchi badiiy obrazning xarakterini, holatini, kasbi, mansabi, amalini 
ifodalashda maxsus so‘z va atamalardan foydalanadi
10
. 
Demak, yozuvchi obrazning eng muhim xususiyatlarini, ruhiy holatini, kasb-
korini o‘z asarlarida ifodalash uchun laqablardan ham keng foyalanadi. 
7
Федин К.Mастерство писателя. Литература газета.1951. 
8
Виноградов В.В. Наука о языке художественной литературы и его задачи.M: Изд.АН СССР.1956.с.3-6. 
9
.
Àõmådîv À. Bàdiiy àsàr tilini o’rgànish hàqidà. Jurnàl «O’zbåê tili và àdàbiyoti».1990.3-sîn. 
10
SHàmsiddinîv Ê. Tårminlàrning kîntåkstdà ifîdàlànishi. Jurnàl. «O’zbåê tili và 
àdàbiyoti»1977.30sîn. 

---

13