Leyla Alı qızı Mehdibəyli
tph2 şəklində iki izoforması müəyyən edilmişdir. Tph1
Yüklə 1,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tph2
şəklində iki izoforması müəyyən edilmişdir. Tph1 izoforması periferik toxumalarda ekspressiya edilir, tph2 isə beyin və neyron-spesifikliyinə malikdir [29]. Bu enzim kofaktor olaraq Fe 2+ , o ksigen və tetrahidrobiopterindən (BH4) isə substrat kimi istifadə edir. Fe 2+
3+
tərəfindən inhibirə edilməsi, serotonin sintezi üçün dəmirin hüceyrəvi meta bolizminin kritik olması mənasına gəlir [59]. TPH f əaliyyətinin tənzimlənməsinin digər mühüm mexanizmi, onun kofaktorlar ı və substratları ilə tənzimlənməsinə əlavə olaraq, fosforlaşmadır. Bel ə ki, Protein kinaza A (PKA, EC 2.7.11.11) tərəfindən fosforlaşma Km-i d əyişmədən TPH-nın V max -
2+ /kalmodulin-as ılı protein kinaza II (CaMKII, EC 2.7.11.17) t ərəfindən fosforlaşma ilə əlaqədar oxşar nəticələr əldə edilm
işdir. Triptofan hidroksilaza stress hormonları tərəfindən aktivləşdirilir. Psixoloji v ə ya fiziki stresslər, həmçinin kortikosteroid də beyində TPH aktivliyinin artmas ına səbəb olur. Tph2, üç əhəmiyyətli genin - sim1, pet1 və lmx1b, transkripsiyası nəzarətindədir [59]. D avranış və fizioloji funksiyalarını yerinə yetirmək üçün serotoninin astrositl ərə və presinaptik neyronlara alınması yolu ilə, onun hüceyrəxarici 14
s əviyyələrinə nəzarət edilməlidir. Bu mexanizmlərdən yaxşı öyrəniləni, yüksək uyğunluqlu, natrium və xlorid-asılı daşıyıcı olan SERT (Serotonin transporter, 5- HTT) il ə daşınmadır [77]. H əzm sistemi tərəfindən adsorbsiyadan sonra, triptofan qan dövranı vasit əsilə beyinə daşınır, burada qan-beyin bariyerini (BBB) keçir və geniş neytral amin turşusu daşıyıcısı (large neutral amino acid transporter - LAT) istifad
ə edərək hüceyrəxarici boşluğa daxil olur. Serotonergik neyronlarda xüsusi triptofan transporter (TT) hüceyr ə membranı boyunca triptofanı hüceyr
əyə hərəkət etdirir. Burada triptofandan 2 mərhələdən ibarət olan reaksiya vasit əsilə serotonin sintez olunur. Daha sonra serotonin vezikulyar monoamin transporter (VMAT2) t ərəfindən sinaptik vezikullara yerləşdirilir. N eyronal impuls sinaptik yarığa daxil olana qədər neyrotransmitter burada saxlanılır. Siqnal verildikdən sonra isə vezikullar ekzositoz vasitəsilə hüceyrə membranı ilə birləşir və serotonin sinaptik yarığa buraxılır. Sinaptik yarıqda serotoninin siqnal f əaliyyəti, presinaptik neyrona və ya ətrafdakı astrositik glial hüceyr ələrə (astroglia) aktiv daşınması ilə sonlandırılır (şəkil 1.2) [41]. Serotonin postsinaptik ney ron reseptorlarına bağlandığında, hər bir reseptor neyronun hüceyr ə bədəninə bir siqnal göndərir. Bu siqnalların kifayət q ədər yığılması elektrik cərəyanının post-sinaptik neyronun aksonundan, öz akson terminalına doğru hərəkət etməsinə səbəb olur və növbəti neyronu stimullaşdırmaq üçün serotoninin sərbəst buraxılmasına səbəb olur [43]. Reseptoru aktivl əşdirdikdən sonra serotonin molekulu: (a) presinaptik neyrona yenid
ən alına bilər; (b) qonşu glial hüceyrəsi tərəfindən qəbul edilə bilər və ya (c) hüceyr ə xaricindəki maye vasitəsilə sinaptik yarıqdan diffuziya edə bilər. D aşınma serotonin transporter vasitəsi ilə (SERT) və daha az spesifik plazmatik membran monoamin daşıyıcısı (PMAT) tərəfindən həyata keçirilir. Neyronun iç ərisinə geri döndükdə, serotonin, vezikulyar monoamin transporter (VMAT2) t ərəfindən sinaptik vəzikullara yenidən paketlənə bilir və
15
daha sonra neyrotransmissiya zamanı yenidən istifadə edilə bilər. Serotonin sintezi kompleks bir prosesdir v ə zaman alır. Buna görə də, prosesin tsiklik davam etm əsi beynin davamlı təminatını təmin edir [41].
Şəkil 1.2. Mərkəzi sinir sistemində serotoninin siqnal yolu Sinaptik yarıqdan geri alınandan sonra serotonin, xarici mitoxondrial membranda yerl əşən bir ferment - monoamin oksidaza (MAO, EC1.4.3.4) ilə metaboliz ə olunur. Bu ferment serotonini 5-hidroksi-3-indolasetaldehidə (5-
Yüklə 1,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|