Leyla Alı qızı Mehdibəyli

raphe  magnus  (RMg),  raphe  obscurus  (Rob)  v

ə  raphe  pallidus  (RPa) 

nüv

ələri.  Rostral  və  kaudal  qruplar  5HT  ekspressiyası  olmayan,  beyin 

körpüsünün ortasında incə bir qat ilə ayrılır [21].  

5-

HT  neyronları  embriogenez  zamanı  ilkin  olaraq  ekspressiya  olunur. 

Siçanlar

da embrional inkişafın 10–12-ci günündən, primatlarda isə hamiləliyin ilk 

aylarından inkişaf edirlər [22, 23]. 5HT əcdad neyronları embrional arxa beyində 

(rhombenceph

alon)  aşkar  olunur.  İnkişaf  zamanı,  eninə  daralmalar  beyni 

rombomerl

ər  adlanan  neyronal  seqmentlərə  bölür  [21].  Erkən  embriogenez 

z

amanı  5-HT  neyronları  fibroblast  böyümə  faktorları  4  və  8  (Fgf4  və  Fgf8)  və 

"sonic  hedgehog-s

əsli  kirpi"  (Shh)  nəzarəti  altında,  1,  2,  3,  5  və  6 

rombomerlerd

ən (R1-3, 5-6) yaranır. R4 isə 5HT neyronlarının sintezində iştirak 

etmir,  rostral  v

ə  kaudal  rafe  nüvələrini  ayıran  boşluğu  yaradır.  Post-mitotik 

neyronlarda,  Pet1,  Lmx1b,  Nkx2.2,  Mash1,  Gata2,  Gata3  v

ə  Phox2b  kimi 

kompleks 

gen şəbəkəsi 5-HT biosintezi və neyrotransmitasiya üçün əhəmiyyətli 

olan  Tph,  Aadc,  SERT  kimi  proteinl

ərin  sintezində  iştirak  edir  [37].  İnkişaf 

zaman

ı  Lmx1b  geninin  ekspressiyası  Pet1-dən  əvvəl  baş  verir.  Lmx1b  geni 

nokaut  olunmuş  siçanların  bütün  mərkəzi  5-HT  neyronları  yoxdur.  Pet1  geni 

---

24 

 

nokaut olunm

uş siçanlarda isə mərkəzi 5-HT neyronlarının 70-80%-i itir. Lmx1b 

v

ə Pet1 serotonin istehsalı üçün lazım olan enzimlərin sintezinə kömək edir [37].  

 

Şəkil 1.5. 5-HT neyronlarının genezisi 

Beş  əsas  serotonergik  inkişaf  xəttinin  paylanması  yetkin  anatomik 

bölg

ələrdə  müəyyən  edilmişdir:  R1-dən  yaranan  5HT  neyronları  DR  5HT 

populyas

iyasını təşkil edir və qismən MR-ə kömək edir; R2- və R3-dən yaranan 

5HT neyronları da, həmçinin, MR-ə kömək edir; R5-dən yaranan 5HT neyronları 

RMq-nin  hiss

ələrinə kömək edərkən, R6-dən yaranan 5HT neyronları da RMg-

d

ə  yerləşdirilir  və  əlavə  olaraq  ROB  və  RPa  da  daxil  olmaqla  kaudal  rafe 

nüv

ələrinə kömək edir [47]. 

İnkişafı  və  anatomiyası  ilə  təyin  olunan  5HT  neyron  subtipləri  funksional 

c

əhətdən  fərqli  ola  bilər.  Xüsusilə,  MR-də  aşkar  olunan  R2-dən  yaranan  5HT 

neyronlarının,  fərqli  elektrofizioloji  xüsusiyyətlərə  və  autizm  ilə  əlaqəli  olan  Met 

geninin  z

əngin  səviyyələrinə  malik olması  göstərilmişdir. 5HT  neyronlarında  bu 

genin ç

ıxarılması sosial davranışın zəifləməsinə səbəb olmuşdur [63]. 

 

1.4.2.  Serotonergik sistemin genl

əri, 5HTT geni, onun polimorfizmi və xəstəliklər 

arasında əlaqə 

Serotonergik  sistemin  genl

əri  arasında  ən  çox  araşdırılan  genlərə