Liberalizm nədir?
Yüklə 52,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pozitiv və Neqativ Haqlar
- Müasir dünyaya təsirləri
|
3/13/2021 Liberalizm nədir? – Əkinçi https://akinchi.org/liberalizm-nedir/ 1/2 Liberalizm nədir? Liberalizm fərdi azadlıqlar, bərabərlik, itqisadi azadlıq, məhdud və demokratik hakimiyyət, o cümlədən qanunun aliliyi ideyalarıüzərində qurulan siyasi, sosial və iqtisadi nəzəriyyələr məcmusudur. Azadlıq dövlətin insanın addımlarına və düşüncələrinə məhdudiyyətin tətbiq edilməməsini nəzərdə tutur. Müasir liberal dövlətlərdə bu məfhuma ifadə, mətbuat, din və toplaşma azadlıqları daxildir. Liberalizm hər bir insanın onun sosial statusundan, irqindən və ya cinsindən asılı olmayaraq qanun qarşısında bərabər olmasını ehtiva edir. İqtisadi azadlıq liberalizmlə yaxın assosiasiya olunur, bazarın maneəsiz fəaliyyəti və özəl mülkiyyətin qorunmasını nəzərdə tutur. Məhdud və demokratik hakimiyyət liberalizmin fundamental hissəsidir. Məhdud hakimiyyət qanunla tənzimlənən hakimiyyətdir. Hakimiyyətin demokratik olması isə hökumətə birbaşa və ya nümayəndələr vasitəsilə nəzarət edilməsidir. 3/13/2021 Liberalizm nədir? – Əkinçi https://akinchi.org/liberalizm-nedir/ 2/2 Liberalizm həm də qanunun aliliyi ideyasına sadiqliyi nəzərdə tutur. Qanunlar ixtiyari olmamalı və hər kəsə qarşı ədalətlə tətbiq edilməlidir. Liberalizmin tarixi Liberalizmin əsası 17-ci əsr ingilis filosofu Con Lok tərəfindən qoyulub. O, “Dövlət idarəçiliyi haqda iki traktat” kitabında yazır ki, legitim siyasi hakimiyyət yalnız idarə edilənlərin razılığı əsasında formalaşır. Lokun fikrinə görə, hökumətin məqsədi vətəndaşların həyatlarını, azadlıqlarını və mülkiyyətini qorumaqdır. Lok həmçinin məhdud hökumət və hakimiyyət qanadlarının ayrılması ideyalarını dəstəkləyirdi. Liberalizmin azad bazar və kapitalizmə bağlantısı haqda ilk dəfə 18-ci əsr şotland filosofu Adam Smitin yazdığı “Xalqların sərvəti” kitabında rast gəlinir. Smit deyir ki, rəqabətli azad bazar hər kəsin rifahı üçün ən yaxşı yoldur. 19-cu əsrin Sənaye İnqilabı liberallar arasında gərginliklə nəticələndi. Sənaye İnqilabı yoxsulluğun artması, əhalinin böyük qisminin çətinliklərin üzləşməsi fonunda kiçik qrupun ifrat zənginləşməsinə gətirib çıxardı. Pozitiv və Neqativ Haqlar Mübahisələr nəticəsində pozitiv və neqativ haqlar anlayışları meydana çıxdı. Bəzi liberallar yalnız neqativ haqları, yəni hökumətin insanın həyatına, azadlığına və mülkiyyətinə müdaxiləsinə yol verilməməsi ideyasını dəstəkləyirdi. Digər liberallar isə neqativ haqlarla bərabər, pozitiv haqları da dəstəkləyirdi. Pozitiv haqlar hökumətin insanların azadlıqlarının genişləndirilməsini nəzərdə tutan addımlarını nəzərdə tutur. Məsələn, minimum əmək haqqını tələb edən və ya işsizlik sığortası təmin edən qanunlar pozitiv haqlar konsepsiyasına daxildir. Müasir dünyaya təsirləri Liberalizm inkişaf etmiş ölkələrin böyük əksəriyyətində aparıcı siyasi ideologiyadır. ABŞ-ın İstiqlal Bəyannaməsi və konstitusiyası bu ideologiyanın təzahürüdür. Qloballaşma prosesi davam etdikcə, liberalizm ideyaları daha geniş çoğrafiyanı əhatə edir. Belə ki, azad bazar və azad ticarət anlayışları liberalizmlə yan-yana gedir. Yüklə 52,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|