Liniya va transformatorlarda quvvat isrofi

4.2-rasm 4.3-rasm. (a va b)

Transformatorning birlamchi chulg‘amiga berilgan sinusoidal kuchlanish (u₁ = U_m sinωt) ta’sirida chulg‘amdan o‘zgaruvchan tok oqib o‘tadi. Bu tok transformatorning po‘lat o‘zagida o‘zgaruvchan magnit oqimi (Ф) ni hosil qiladi. Chulg‘amlarning o‘ramlarini kesib o‘tayotgan bu asosiy magnit oqimi birlamchi chulg‘amda o‘zinduksiya, ikkilamchi chulg‘amda esa o‘zaro induksiya hodisasiga binoan tegishlicha e₁ va e₂ elektr yurituvchi kuchlarni induksiyalaydi. Mazkur EYuK larning ta’sir etuvchi qiymatlari:

E₁ = 4,44 · f · w₁ · Ф (4.1)
E₂ = 4,44 · f · w₂ · Ф (4.2)
bu yerda f - o‘zgaruvchan tokning chastotasi, Gs;
w₁ w₂ - birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlarning o‘ramlari soni; Ф - asosiy magnit oqimi, Vb.

4.4-rasm

Demak, (4.1) va (4.2) ifodalardan ko‘rinadiki, chastota 1 va magnit oqimi Ф o‘zgarmas bo‘lganda chulg‘amlarda induksiyalangan EYuK E₁ va E₂ lar ularning o‘ramlari soniga prporsional ekan, ya’ni

𝐸₁

𝐸_2
= w₁ w₂
(4.3)

Bu nisbat transformatorning transformatsiya koeffitsienti hisoblanadi, ya’ni

𝑘 = ^𝐸1 = ^𝑤1
(4.4)

𝐸₂ 𝑤₂
Mazkur koeffitsient transformatorga berilgan kuchlanishning necha marta o‘zgarishini ko‘rsatadi. Agar W1 > W2 va k>1 bo‘lsa, transformator kuchlanishini pasaytirib beruvchi, agar W1 < W2 va k<1 bo‘lsa, kuchlanishni orttirib beruvchi hisoblanadi.