M. G. Safin, yu. S. Ruziyev, B. S. Aliqulov biologik faol va dorivor moddalar biotexnologiyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 106 - 
BILIMNI SINAB KO`RISH UCHUN TEST SAVOLLARI 
 
1. Biotexnologiyada qaysi tirik obyektlardan foydalaniladi? 
A. Ho`kiz, arslon, zamburug`. 
B. Odam, bakteriya, quyon 
C. Zamburug`, qo`y, achitqi 
D. Achitqi, bakteriya, tuban zamburug`lar. 
2. Achitqini parafinlarda o`stirib olinadigan achitqili biomassani tarkibida qancha 
oqsil bo`ladi? 
A. 40 % 
B. 50 % 
C. 60 % 
D. 70 % 
3. Metan va metanol muhitida o`stiriladigan bakterial biomassa tarkibidagi oqsilning 
miqdori qancha? 
A. 30 % 
B. 70 % 
C. 60 % 
D. 40 % 
4. Almashinmaydigan aminokislotalar qaysi? 
A. Lizin, metionin, treonin, triptofan. 
B. Asparagin, glitsin, glutamin, prolin. 
C. Prolin, serin, triptofan, fenilalanin. 
D. Lizin, metionin, glitsin, alanin. 
5. Biotexnologiyada mikrob-produsentni tanlashda qaysi fanlar yutug`iga tayaniladi? 
A. Molekulyar biologiya, biokimyo, seleksiya, molekulyar genetika. 
B. Genetika, tarix, gistologiya, umumiy biologiya. 
C. Ornitologiya, fizika, molekulyar biologiya, seleksiya. 
D . Filologiya, sitologiya, umumiy biologiya, tarix. 
6. Almashinadigan aminokislotalar qaysi javobda to`g`ri berilgan? 
A. Lizin, prolin, glitsin, glutamin kislota. 
B. Asparagin, metionin, glutamin, serin, 
C. Glitsin, glutamin, prolin, serin. 
D. Serin, triptofan, izoleysin, sistein. 
7. Tirik organizmlarning universal akkumulyatori nima? 
A. Aminokislotalar. 
B. Adenozintrifosfat. 
C. Lipidlar. 
D. Karbonsuvlar. 

---

- 107 - 
8. Biofaol moddalarga qaysi moddalar kiradi? 
A. Vitaminlar, fermentlar, gormonlar, antibiotiklar, aminokislotalar.
B. Karbonsuvlar, shakarlar, vitaminlar, karbonat angidrid, suv. 
C. Fermentlar, vitaminlar, oksigemoglabin, gemoglobin, osh tuzi. 
D. Vitaminlar, fermentlar, ammiak, gormonlar, mineral fosfor. 
9. Metionin ajratib olishda qaysi xomashyolardan foydalaniladi? 
A. Etanol, propandiol, karbonat angidrid. 
B. Propilen, etanol, vodorod sulfid. 
C. Metanol, vodorod sulfid, karbonat angidrid. 
D. Propanol, metanol, vodorod sulfid. 
10. Nima sababli D, L-shakldagi aminokislotalardan aralash holda bo`lganda tibbiy 
va boshqa maqsadlarda foydalanib bo`lmaydi? 
A. L-shakldagi aminokislotalar o`zlashtirilmaydi, ba`zilari zaharli ta`sir 
ko`rsatadi. 
B. D, L-aminokislotalar aralashmasi bir yo`la sintezlanib, bir-biridan ajratib 
bo`lmaydi. 
C. D-shakldagi aminokislotalar organizm tomonidan o`zlashtirilmaydi, ba`zilari 
esa zaharli ta`sirga ega.
D. Bu aminokislotalar bir-biriga nisbatan antogonistik ta`sirga egaligi sababli. 
11. Triptofanni biosintezida qaysi xomashyo moddalardan foydalaniladi? 
A. Sirka kislota, chumoli kislota, sulfat kislota, kaliy ishqori, kaliy fosfat, 
siydikchil. 
B. Asetaldegid, fosfat kislota, xlorid kislota, propion kislota, ammoniy xlorid, 
metil spirti. 
C. Moy kislota, akril nitril, pirofosfat kislota, asetosirka kislota, etanol, 
propanol. 
D. Indol, chumoli aldegidi, dimetilamin, nitrometil atsetat, ammiak, natriy 
ishqori. 
12. L-Glutamatni sintezida qaysi mahsulotlar manba vazifasini bajaradi? 
A. Kapron kislota, vodorod sulfid, pergidrol, ammiak, karbonat angidrid, xlorid 
kislota. 
B. Valerian kislota, karbonat angidrid, vodorod peroksid, sulfat kislota, ammiak, 
kaliy ishqori. 
C. Chumoli kislota, kaprin kislota, fosfat kislota, metionin, natriy ishqori, 
ammiak. 
D. Akrilonitril, karbon II-oksid, vodorod, sian kislota, ammiak, natriy ishqori. 
13. L-Lizinni ajratib olishda qaysi moddalar xom-ashyo vazifasini bajaradi? 
A. Azot IV-oksid, azot II -oksid, suv, natriy ishqori, sulfat kislota, sirka aldegid, 
ammiak. 
B. Siklogeksan, azot II-oksid, azot IV-oksid, xlorid kislota, ammiak, suv, indol, 

---

- 108 - 
C. Indol, siklogeksan, sirka kislota, propion kislota, formaldegid, suB. 
D. Siklogeksanon, azot II-oksid, azot IV-oksid, suv, sirka angidrid, vodorod, 
ammiak, natriy ishqori. 
14. L-Lizinni enzimatik yo`l bilan ajratib olishda qaysi modda asosiy xom-ashyo
hisoblanadi. 
A. Benzol. 
B. Piridin. 
C. Piperidin. 
D. Siklogeksanon. 
15.Aminokislotalarni oqsil gidrolizatidan ajratib olinganda xom-ashyo sifatida 
nimadan foydalaniladi? 
A. Ovqat qoldiqlari, sut kazeini, siydikchil. 
B. Mochevina, oqova suvlar, bug`doy kleykovinasi. 
C. Go`sht sanoati qoldiqlari, kepak, sirka kislota. 
D. Go`sht sanoati qoldiqlari, sut kazeini, bug`doy kleykovinasi. 
16.Qaysi aminokislotalarning D va L-shakllari odam va hayvonlar tomonidan bir xil 
o`zlashtiriladi? 
A. Metionin, fenilalanin. 
B. Lizin, tirozin. 
C. Serin, glitsin. 
D. Glitsin, metionin.
17. Pirouzum kislota qaysi aminokislotalarni biosintezlanishini dastlabki mahsuloti 
sifatida xizmat qiladi? 
A. Asparagin, glutamin, valin. 
B. Leysin, tirozin, arginin. 
C. Valin, fenilalanin, serin. 
D. Alanin, valin, leysin. 
18. Qaysi aminokislotalarni biosintezida 3-fosfogliserat asosiy manba vazifasini 
bajaradi? 
A. Glutamin, glutamin kislota, asparagin. 
B. Tirozin, asparagin, glitsin. 
C. Sistin, tirozin, leysin. 
D. Serin, glitsin, sistein. 
19. Otquloq sirka kislota qaysi aminokislotalarni biosintezida asosiy manba vazifasini 
bajaradi? 
A. Glitsin, alanin, serin, gistidin, izoleysin, fenilalanin. 
B. Tirozin, triptofan, alanin, prolin, serin, oksiprolin. 
C. Izoleysin, glutamin, glutamin kislota, asparagin, asparagin kislota, alanin. 
D. Asparagin kislota, asparagin, metionin, lizin, treonin, izoleysin. 

---

- 109 - 
20. Alfa-keto-glutar kislota qaysi aminokislotalarning biosintezida dastlabki manba 
sifatida xizmat qiladi? 
A.Tirozin, glitsin, serin, alanin, 
B. Metionin, glutamin kislota, gistidin, glitsin. 
C. Gistidin, valin, leysin, treonin. 
D. Glutamin kislota, glutamin, arginin, prolin. 
21.Fosfoenolpiruvat+eritrozo-4-fosfat qaysi aminokislotalarni biosintezida dastlabki 
manba sifatida ishtirok etadi? 
A. Alanin, gistidin, fenilalanin. 
B. Serin, glutamin kislota, asparagin. 
C. Treonin, tirozin prolin. 
D. Fenilalanin, tirozin, triptofan. 
21. Nitratlar mikro suvo`tlari, zamburug`lar, ba`zi bakteriyalar uchun azot manbayi 
sifatida xizmat qilganda dastlab qanday shaklga o`tishi lozim? 
A.Tuz shakliga o`tishi. 
B. Kislota shakliga o`tishi. 
C. Ion shakliga o`tishi. 
D. Qaytarilib ammiakka aylanishi. 
22. Havodagi molekulyar azot mikrob tomonidan o`zlatirilishida fermentativ 
jarayonning kechishi uchun muhitda qaysi mikroelement bo`lishi lozim? 
A. Mis. 
B. Rux. 
C. Temir. 
D. Molibden. 
23. Oltingugurtli aminokislotalar biosintezida ishtirok etuvchi sulfatlar dastlab 
qanday holatga o`tadi? 
A. Sulfit. 
B. Nordon tuz. 
C. O`rta tuz. 
D. Sulfid. 
24. Harorat rejimini o`zgartirish yo`li bilan produsent mutantni tanlashni qaysi 
mamlakat olimlari tavsiya qildilar? 
A.AQSH. 
B.Germaniya. 
C.Fransiya. 
D.Yaponiya. 
25. Prolinni ajratib olishda qaysi vitaminning miqdorini oshirish asosida ish 
ko`riladi? 

---

- 110 - 
A. Retinol. 
B. Tiamin. 
C. Xolin. 
D. Biotin.
 
26. Qaysi aminokislotalarni biotexnologik yo`l bilan ajratib olish maqsadga muvofiq? 
A. Gidrofob. 
B. Gidrofil. 
C. Almashinadigan. 
D. Almashinmaydigan. 
27. Sanoat miqyosida aminokislotalarni ajratib olishda qaysi texnologiyalardan 
foydalaniladi? 
A. Kolbada o`stirish va bir bosqichli uslub. 
B. Ikki bosqichli uslub va kristallizatsiyalash. 
C. Xromatografiya va bir bosqichli uslub. 
D. Bir bosqichli va ikki bosqichli uslub. 
28. Lizin aminokislotasi qanday xossalarga ega? 
A. Spirtda, efirda yaxshi eriydi, kislota, ishqorda erimaydi, 180 
0
C da 
parchalanib ketadi. 
B. Spirtda efirda umuman erimaydi, ishqor, kislotada yaxshi eriydi, 185 
0
C da 
parchalanib ketadi. 
C. Kislotada erimaydi, spirtda, efirda qiyin eriydi, ishqorda eriydi, 200 
0
C da 
parchalanib ketadi. 
D. Kislota, ishkorda yaxshi, spirtda qiyin eriydi, efirda umuman erimaydi, 224 
0
C da parchalanib ketadi. 
29. Lizinni sanoat miqyosida ajratib olishda azot manbayi sifatida nimalar xizmat 
qiladi? 
A. Nitrat kislota tuzlari, kepak, makkajo`xori ekstrakti, konserva zavod 
qoldiqlari, go`sht sanoati qoldiqlari 
B. Nitrat va fosfat tuzlar, ammoniy karbonat, oziq-ovqat va non sanoati 
qoldiqlari, oqova suvlar. 
C. Pivo sanoati qoldiqlari, ammoniy sulfat, natriy nitrat, kepak, kazein 
gidrolizatlari. 
D. Ammoniy tuzlari, makkajo`xori ekstrakti, oziq-ovqat va non sanoati 
qoldiqlari, kazein gidrolizatlari. 
30. Lizinni olishda nima sababdan kazein gidrolizati yaxshi samara beradi? 
A. Chunki kazein muhitda erigan holda bo`ladi va yaxshi o`zlashtiriladi. 
B. Chunki kazein arzon mahsulot bo`lib o`ni mug`itga ko`proq miqdorda 
kiritiladi. 
C. Chunki kazein tez parchalanadi va produsent tomonidan tez o`zlashtiriladi. 

---

- 111 - 
D. Chunki kazein tarkibida produsent uchun kerak bo`lgan o`sish omili, 
vitaminlar va aminokislotalar bo`ladi. 
31. Nima sababli lizinni ajratib olishda muhitga mikroelementlarni kiritmasa ham 
bo`ladi? 
A. Chunki bu biosintez jarayonida mikroelementlar ishtirok etmaydi. 
B. Chunki bu biosintez jarayonida ishtirok etuvchi fermentlarlarning tarkibiga 
mikroelementlar kirmaydi. 
C. Chunki mikroelementlar lizin biosinteziga xalaqit beradi. 
D. Chunki oziqa muhitidagi makkajo`xori ekstrakti va kazein gidrolizatlari 
tarkibida yetarli miqdorda mikroelementlar bor. 
32. Lizin aminokislotasini biosintezida oziqa muhitiga qaysi makroelementlarni 
kiritish kerak? 
A. K, Cl, Mn. 
B. Na, K, St. 
C. P, Br, J. 
D. K, P, Mg. 
33. Lizinni sanoat miqyosida ajratib olishda produsentni inokulyatorda va o`stirish 
apparatida o`stirganda oziqa muhitini pH va harorati qancha bo`lishi kerak? 
A. pH 4,5-5,5 va harorat 35-38 
0
C. 
B. pH 6,0-6,8 va harorat 32-40 
0
C. 
C. pH 7,0-7,5 va harorat 22-28 
0
C. 
D. pH 6,9-7,0 va harorat 28-32 
0
C. 
34. Glutamin kislota qaysi guruhga kiradi? 
A. Gidrofob (qutbsiz). 
B. Gidrofil (qutbli). 
C. Asosli (musbat zaryadli). 
D. Nordon (manfiy zaryadli). 
35. Nima sababdan natriy glutamat oziq-ovqat mahsulotlari tarkibiga qo`shiladi? 
A. Almashinmaydigan aminokislota bo`lgani va yog`ni o`rningi bosganligi 
uchun. 
B. Karbonsuvlarga aylanganligi va oqsil sintezini kuchaytirishi uchun. 
C. Oqsil sintezini susaytirishi va karbonsuv sintezini kuchaytirishi uchun. 
D. Ovqat moddalarini saqlanish muddatini oshirishi va uni shirinlik darajasini 
oshirganligi uchun. 
36. Glutamin kislotani sanoat miqyosida ajratib olishda qaysi usmlublardan 
foydalaniladi? 
A. Kimyoviy sintez mikrobiologik sintez bir bosqichli sintez. 
B. Faqat ikki bochqichli biotexnologik sintez. 
C. Bir bosqichli mikrobiologik sintez va kimyoviy sintez. 

---

- 112 - 
D. Akrilonitrildan kimyoviy va bir bosqichli hamda ikki bosqichli biotexnologik 
sintez. 
37. Glutamin kislotanisanoat miqyosida sintezlashda quyidagi produsent: 1.