M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

B ashorat qilish
— re ja la rn i ish la b c h iq is h va am alg a 
oshiriladigan faoliyat dasturini tuzishdan oldin amalga oshiriladi. 
U ichki ishlab chiqaruvchi tizim ning kelajakdagi tendensiya 
(yo‘nalish)larini baholash vazifasini bajaradi.
Ko'zlangan maqsadlarga qarab, moddiy oqimlarni boshqarishda 
bashoratlar quyidagi guruhlarga ajratilishi mumkin:
1. Texnik rivojlanishni bashorat qilish — buning maqsadi 
bo 'lib yangi turdagi m ahsulotlarni ishlab chiqarish yo‘llarini 
qidirish va ishlab chiqarish texnologiyasini o ‘zgartirish sohasini 
ham da yangi turdagi xomashyoning vujudga kelishini bashorat 
qilish hisoblanadi.
2. M ahsulotga bo ‘lgan talabni bashorat qilish — bu ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotni yangi turdagiga almashtirish yoki ishlab 
chiqarilish hajm ini kam aytirish, ishlab chiqarish diversifikat- 
siyasining chuqurlashish tendensiyalarini aniqlash m aqsadida 
amalga oshiriladi.
216

---

3. M oddiy resurslar bashorati — bu m ateriallarga b o ‘lgan 
ehtiyojni, korxonaning tovar siyosati o ‘zgarishi m um kinligini 
hisobga olgan holda aniqlash maqsadida amalga oshiriladi.
4. Xomashyoga qo ‘yilgan narxlar o ‘zgarishini bashorat qilish
— bu narxlar o ‘sib ketishi mumkin b o ‘lgan m ateriallar zaxirasini 
tashkil etish maqsadida qo‘llaniladi.
Birlamchi ehtiyoj 
-
sotishga moMjallangan tayyor m ahsulot- 
larga, bog‘lovchilarga va detallarga ham da xarid qilinadigan ehtiyot 
qismlariga bo'lgan ehtiyoj tushuniladi. Birlamchi ehtiyoj hisobi 
m atem atik statistika va bashorat qilish uslublari yordam ida amalga 
oshiriladi, bu uslublar kutilayotgan ehtiyojni aniqlash imkonini 
beradi. Ehtiyojlam i n o to ‘g‘ri baholash yoki noaniq bashorat qilish 
xavfi sug'urta zaxirasini oshirish yo‘li bilan qoplanadi.