M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

FIFO (fist in, fist out) usuli 
—
«birinchi keldi, birinchi ketdi», 
ya’ni tizimga birinchi bo'lib tushgan buyurtmaga eng katta e ’tibor 
qaratiladi.
Joriy zaxiralar
— navbatdagi mol yetkazib beruvchilar o 'rta - 
sidagi moddiy oqim larning uzluksiz harakatlanishini ta ’minlovchi 
zaxiralar. Ishlab chiqarish va tovar zaxiralarining katta qismini 
tashkil qiladi. U lam ing m iqdori buyurtm aning navbatdagi partiya- 
si kelib tushishi paytida juda katta va uning tugash paytida eng 
kichikdir. Joriy zaxiralar korxonada yetkazib berishlar o ‘rtasidagi 
interval ichida uzluksiz ishni ta ’m inlash va m ahsulot partiyalarini 
optim al m iqdorda ishlab chiqarish uchun zarur. Zaxiralarning 
bu qismi bir tekis va vaqtida ta ’m inot sharoitlarida yetkazib 
berish va bir martalik iste’mol hajmlarming mos kelmasligi ham da 
m aterial harakati bilan bo g ‘liq b o ‘lgan to ‘xtashlar natijasida 
shakllanadi.
Erkin industrial-iqtisodiy zona 
—
m am lak at h u d u d in in g
xorijiy m am lakatlar tom onidan turii shakllardagi hamkorlikdagi 
tadbirkorlik bilan shug‘ullanishlari uchun ruxsat etilgan qismi. 
M azkur zonalarda maxsus imtiyozli shart-sharoitlar, jum ladan, 
imtiyozli soliqlar, bojxona to'lovlari, ijara, viza olish, valyuta 
ayirboshlash, m ehnatga yollashning qulay tartiblari belgilangan 
b o ‘ladi.
Interm odal m arkaz
~ yuk ta sh ish la r b o ‘y ich a xalq aro
kommunikatsiya va logistika markazi.
Ikkilamchi ehtiyoj 
—
tayyor m ahsulot ishlab chiqarish uchun 
zarur bo ‘lgan ehtiyot qismlarga, detallar va xomashyoga bo‘lgan 
ehtiyoj tushuniladi.
218

---

Integratsiyalashuvchi funksiya 
—
tovarlam i yetkazib beruv- 
chidan iste’molchigacha boMgan harakati davom ida moddiy oqim
m a te ria lla rn i so tib o lish , m a h s u lo tn i ish la b c h iq a rish va 
taqsimlash (sotish) bosqichlaridan o'tadi. Tovar harakatining har 
bir bosqichi o ‘ziga xos xususiyatlar bilan xarakterlanadi va faqat 
u nga tegishli boMgan m asalalarn i y ech ad i. Lekin u larn in g
birontasi ham tovar harakati jarayonidan tashqarida mustaqil 
к о ‘rib chiqilishi m um kin emas. Bu jarayonda m uhim o ‘rinni 
sotish egallaydi, u ishlab chiqarishning tashkiliy va iqtisodiy 
xususiyatlarini, m ateriallar xaridining hajm ini va nom enklatu- 
rasini ham da bu bosqichlarning bir-biriga m unosabatlarini asoslab 
beradi.