Asosiy va ikkinchi darajali to'sinlar.
Yuqorida oddiy to‘sin-
laming meyoriy oichamlari berilgan. Lekin u yoki bu xonaning ichki
uzunligi 6 yoki 7 m dan ko‘p boisa nima qilish lozim? Masalan: u 10
m.dan oshiq. Bunda holatda honaning ichi, uning ichi bo'ylab bir,
ikkiva hatto ko‘p sonli ustun qatorli - pilonlar yoki ustunlar o‘matiladi.
Ustuniaming har qatorida ko‘p uzun boigan to'sin joylashadi, ular
asosiy to‘sin yoki proton deyiladi. Progonlar ikkinchi darajali to'sinlar
uchun ko'ndalang holda o‘rnati!gan, qaysiki bevosita xonani yopadi.
Tayanch qatorlari orasida (pilon yoki ustun) o‘tish yoiaklar va
galereyalar tashkil etib, nef deb nomlanadi. Ko‘p xonali to* sin
konstruksiya oraliq tayanchlari bilan juda qadimiy kelib chiqishga ega.
U ilk bor mil.av. 3000-yilda Misrda paydo bo‘lgan. Birinchi qurilma -
Gizadagi “sfinks ibodatxonasi” dir. Uch nefli zaldan iborat qurilma
uncha baland boimagan tosh quyma tik to‘sinlarga ega - to‘sinlar va
ularga tayanyotgan ikkinchi darajali to‘sinlardan iborat. Progonlar va
ikkinchi darajali to‘sinlari bilan hozirgi vaqtda ham keng qoilaniladi.
Shuni yodda saqlash lozimki, yopifuvchilar, shu jumladan, to‘sinlar
nafaqat foydali ogirlikni oladilar, ular bundan tao‘qari bino devorlari
orasida konstruktiv aloqalami am alga oshiradilar, hamda bu zarur
qat’iylikni beradi.
Shift va pollar. Shiftlar - qavatlar orasidagi quyilmaning quyi
qismi, pol esa yuqori qismi. Shift va pollar to'sinlarga qotiriladi. Agar
yopiluvchilar yahlit temir beton boisa, u holda maxsus shiftli moslama
talab qiiinmaydi, yoki ishning quyi qismi suvoq qilinadi.
XIX asming ikkinchi yarmida - XX asming boshlarida binolarda
ishlatilinadigan temir to‘sinIar ba’zida ulaming orasiga beton plita yoki
yassi g‘ishtlaravoqlar yonmaydigan qilib toidiriladi. U holda
toidirilishning quyi qismi suvoq qilinadi.
Birinchi boiimda belgilandiki, ko'pgina eski qurilmalar shiftlar
bevosita to'sinlarga rnahkamiangan osma qilinadi. Bu holda ulaming
shakllari ihtiyoriy boigan. Bunday shiftlami moslamasi maxsus
qoilanilishni va ko'proq murakkab qurilish usullarini talab qilgan.
Pollar sof va qora pollarga boiinadi. Toza pollar yopilishning eng
yuqori qismidir, ular insonlami harakatlanishlari uchun xizmat qiladi
va mebellami, jihozlami o‘matish uchun ishlaydi. Qora pollar, sof
pollar ostida joylashgan va u to‘sinlar
orasida joylashgan.
Og‘ma ravoqlar. Yopilishning ikkinchi turi - og‘ma ravoqlar.
Ravoqlar yoki arkalar - egri chiziqli qurilish konstruksiyalariga
aytiladi, u xonalami va ochiq joylami yopish uchun xizmat qiladi.
Qadimda oqma tomlar toshdan yoki gishtdan terilgan va panjalar deb
atalgan, yuqorisini - og'ma tomning kalitiari - chiziqlari, qulfni yuqori
qismi va unga yuqori nuqtasini tutashtiradi. Panjalar orasini og‘malami
deb, oraliq og‘ma tom deb hisoblaymiz. Asosiy chiziq qulfli qismdan
tomda, to‘g‘ri bilan panjaralar tutashgan, og‘ma tomni ko‘taruvchi
o‘qni tashkil qiladi. Torets tutashmalar markazi, kesmalari, lopet yoki
og‘maning shekasi deyiladi.
Yüklə Dostları ilə paylaş: |