M muxamedova

Foydalaniladigan asosiy darslikiar va o‘quv qoMlanmalar
1. Curil M. The illustrated dictionary of architecture. Nyu York. 
2004y. 581 r.
2. A World History of architecture. Marian MofFet, Michail W 
Fario,Lawrence Wodehouse. London . 2003.
3. History of Architecture A.D.F.Hamlin. A. M. Professor of the 
history of Architecture in the school of Architecture, COLUMBIA, 
UNIVERSIRY, 1998 SEVENTH EDITION.
4. A textbook of construction. By Dr. B.C. Punmia. New Delhi. 
2005 June.
5.Dostmetova Z. Me’morchilik asoslari. Darslik. - Т.: 
« 0 ‘qituvchi», 2007.
6.Zohidov P.SH. Me’mor olami. Lug‘at. - Т.: « 0 ‘qituvchi»,1998.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1. 
Ubaydullayev X.M. Turar joy va jamoat binolarini loyihalash- 
tirish tipologik asoslari. Т.: « 0 ‘qituvchi», 2009.
2. Бартенев И.А. Форма и конструкции в архитектуре. Л., 1998.
3. Бартенев И.А., Батажкова В. Очерки истории архитектурных 
стилей. М, 2001.
4. Бунин А.В., Саваренская Т.Ф. История градостроительного 
искусства. -М., 1999.
5. Килпе Т.Л Основы архитектуры.- М.; Высшая школа, 1999.
6. Тосунова М.И. Архитектурное проектирование.- М.; Высшая 
школа, 1998.
7 .
Сербинович П.П, Орловский Б.Й. Архитектура.- М.; Высшая 
школа, 2000.
l4M.Curil. Hie illustrated dictionary of architecture. Nyu York. 2004. P.561
i5M.Curil. The illustrated dictionary of architecture. Nyu York. 2004. P.358

---

ME’MORCHILIKDA BINO KONSTRUKSIYALARI
Reja:
1. Me’mochilikning tayanch konstruksiyalari.
2. Bino qismlari.
3. Bino mustahkamlgini ta’minlash.
4. Asosiy va ikkinchi darajali qurilmalar.
Binoning mustahkamlik masalasi ikkita elementni o‘z ichiga oladi 
quritilishi o‘z ichiga oladi. Qurilish ashyolari va ulardan yasaladigan 
konstruksiyalardir.
Tabiyki, qurilish ashyolari o‘ziga xos jihatlari binoning konstruk- 
siyasiga ham ko‘p jihatdan ta’sir qiladi. Yog‘ochdan onsonlikcha yasa­
ladigan narsani g‘ishdan qurilmalami yog‘och yoki metalga "o‘tkazib" 
bo‘lmaydi. Barcha davrlaming hamma binolari shakllari ikki asosiy 
katta guruhli konstruksiyalar: tayanch (ko‘taruvchi) va yopuvchilardan 
iborat.
Tayanch konstruksiyalar: Tayanch konstruksiyalar yopuvchi 
konstruksiyalarni ushlab turadi: qurilmaning fundamentlari, devorlar va 
turuvchi tayanchlardan iborat16.
Asoslar. Asoslar qurilmaning asosiy konstruksiyasi hisoblanadi. U 
to‘lig‘icha yerda joylasha turib, ular yeming ustki qismi tuproqning 
zich qatlamiga bosim beradi, odatda chuqurlikda 2 m atrofida 
chuqurlikda yotadi. Binoning pastki asos qismi, pastki qismi yuqoriga 
nisbatan kengroq boMadi. Bu binoga turg‘unlik berish uchun va katta 
maydon tuprog‘iga iloji boricha unga bosimni teng taqsimlanishi 
imkonini berish uchun zarur. Odatda eski qurilmalar asoslari trapetsiya 
shaklli ohaktosh tutashmani hosil qilgan va ular mustahkam dag‘al 
ohaktoshlardan terilgan. Hozirda ko‘p holatlarda temir betonli qilinadi
16 A textbook o f construction. By Dr. B.C. Punmia. New Delhi. 2005 June. P 5. (CeastraetKm is the process of
involves mass production o f similar item* without a designated purchaser, while construction typically takes place on
product ofdeveloped countries. Construction starts with planning, design, and financing and continues until the project 
is built and ready for use.Large-scak construction requires collaboration across multiple disciplines.
manaper supervises it. For the successful execution of a project, effective planning is essential. Those involved with 
the design and execution o f the infrastructure m question must consider zoning requirements, the environmental
i, inconvenience to the public caused bv construction delays and bidding, etc. The

---

va ular yuqoriga aylantirilgan “T” ko‘rinishida tavrli konfiguratsiyaga 
ega. Eng pastki qismi yanada keng, u bevosita tuproqqa tayanadi va ular 
bashmak deb nomlanadi. Asosga tayanuvchi devorlar, o‘zining 
ko‘rinishiga, rejasiga ko‘ra tasmali deb nomlanadi, ular alohida ostida 
turuvchi tayanchIar bilan turadi hamda bir-biridan himoyalangan holda 
qo‘yiladi va shu tufayli orolchali deb nomlanadi. Asosni qo‘yishning 
oddiygina balandligi - 2 metr atrofida bo‘ladi17.
Nihoyatda katta og‘ir qurilmalarda tuproqqa yuk odatdagi 
o‘lchamlardan ortsa, u holda maxsus, yanada kuchli asoslar qilinadi:

---

Kapital devorlar. Kapital devorlar deb, asosiy tarkibiy qismga 
kiruvchi, binoni konstruksiyasini ushlab turuvchi (to‘siqdan farqli, 
alohida xonani chugaralanishidan hosil qiladi). Kapital devorlar tashqi 
va ichki boiadi. Binoning tashqi devorlari binoni o‘rab turadi va uning 
yo‘na!ishi bo'yicha joylanadi. Ular o‘z navbatida ko‘ndalang va 
uzunasiga qilinadi (oxirgilarini shuningdek, shipsali yoki torsoviy 
deyiladi). Hammadan ko‘p hollarda kapital devorlar, hozirda ham 
gishtdan tiklaydilar. G isht ilk bor qadimgi dunyoda qoilanilgan, 
aw al pishirilmagan ko'rinishda, keyinchalik yanada mustahkam 
pishirilgan g‘isht keng tarqalgan. XV asr Uyg'onish davridan boshlab 
g‘isht asosiy qurilish ashyosi sifatida kiritiidi.