M u n d a r I j a kirish

Mavzuning o’rganilish darajasi. Tadqiqot uchun olingan mavzu 
hozirgacha alohida tadqiqot sifatida o’rganilmagan. Rossiya va Markaziy Osiyolik 
tadqiqotchilarning tadqiqotlarida ushbu mavzuga doir ayrim ma’lumotlar mavjud 
1
1 Karimov I.A. Yusak ma’naviyat-yengilmas kuch. –T.: Ma’naviyat, 2008. – B.114. 
2
2 Karimov I.A. Jahon hamjamiyati bilan hamkorlik // Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lida. 6-jild. – Toshkent.: 
O‘zbekiston, 1998. – B.250 

---

4 
bo’lsa-da, ular umumlashgan yaxlit tarzda ishlanmagan. Manbalarni keng tarzda 
har tomonlama o’rganish olimlar tomonidan XIX – XX asrlarda amalga oshirilgan.
Markaziy Osiyo tarixiga oid qadimgi va ilk o’rta asrlar manbalari tarixshunosligiga 
oid adabiyotlarni shartli ravishda guruhlarga bo’lish mumkin.
Birinchi guruhga manbalarni o’rgangan xorijlik olimlar: ingliz, frantsuz, nemis 
olimlari M. Sotude, Denison Ross, U. Morley, E. Braun, E. Bloshe, K. Yan, F. 
Tauer, Jak Oben, K. M. Maitra, G. R. Ryomer, Mayls, Ch. N. Seddon, B. 
Dornlarning manbalarni o’rganish va nashr etishdagi ishlarini kiritish mumkin1.
Ikkinchi guruhga Chor Rossiyasi va sovet davrida nashr etilgan adabiyot, risolalar, 
amalga oshirilgan tadqiqotlar va e’lon qilingan maqolalarni kiritish mumkin. Rus 
sharqshunos olimlari V. V. Bartol’d2, E. E. Bertel’s3, A. G. Tumanskiy, V. F. 
Minorskiy, A. K. Arends4. V. V. Vyatkin, E. Denisov, V. G. Tizengauzen, A., Z. 
M. Buniyatov va A. Yu. Yakubovskiylar tomonidan manbalar o’rganilgan va ular 
tomonidan ilmiy ishlar nashr etilgan. 
O’rganilayotgan davr manbalarini o’rganish tarixshunosligi adabiyotini 
uchinchi guruhiga yurtimiz tarixchilari: B. A. Ahmedov7, T. S. Saidqulov8, O 
Bo’riyev, M. Hasaniy, I. Nizomutdinov va T. Fayziyev, Yu. Hakimjonov, G’. 
Karimov, N. Norqulovlar, S. Mirzayev, J. Esonov, A. Muxtorovlar tomonidan 
amalga oshirilgan ishlar kiradi.
Sifat jihatidan yangicha kontseptual tusda, umum qabul qilingan ilmiy 
printsiplar va milliy istiqlol mafkurasiga tayangan holda ilmiy ishlarni yaratishning 
real imkoniyatlari XX asrning 90-yillarda paydo bo’ldi. Natijada mustaqillik 
g’oyasi ruhida yozilgan bir qator ilmiy asarlar, ro’znomalar, risola va maqolalar 
chop etildi, ilmiy izlanishlar olib borildi. Bu ishlarda bizni qiziqtirgan 
muammolarga tegishli bo’lgan yangicha talqini ko’zga tashlandi. Manbalarda 
yurtimiz tarixini aksh etishi mavzusi qator maqola, nomzodlik va doktorlik 
dissertatsiyalarida o’z aksini topdi. Umuman olganda, muammoga oid adabiyotlar 
tahlili shundan dalolat beradiki, manbalarni o’rganish muammosining ayrim 
jihatlarini tadqiq qilinishiga, to’plangan bilimlar va erishilgan natijalarning 
salmoqli ekaniga qaramay, bu davr manbalarini jiddiy tarzda qayta fikrlashni va 
keng miqyosda retrospektiv tahlildan o’tkazishni va tanlab olingan ilmiy tadqiqot 
mavzuiga bugungi kun nuqtai - nazaridan har tomolama xolis va yangicha 
yondashuvlar lozimligini ko’rsatadi
3
.
Bundan tashqari respublikamizning tarixchi olimlari tomonidan yozilgan tarixiy 
adabiyotlarda mavzuga doir ilmiy faktlar keltirilgan. Mavzuni o’rganilmagan, 
yozilmagan va tadqiq etilmagan tomonlari bisyor
. 
3
Karimov I.A. Yusak ma’naviyat-yengilmas kuch. –T.: Ma’naviyat, 2008. – B.98 

---

5