28
qipchoq guruppasi kabi. Xuddi o‗sha yuqorida
qayd etilgan qabilalar tili
(lahjalari) shakllanayotgan adabiy tilga asos bo‗lishini bilgan. Shu bois, ularni
nomma-nom sanab, ular haqida aniq ma‘lumotlar bergan. Hatto,
ayrimlari haqida
devonning ba‘zi sahifalari maxsus fikr bildirgan. Masalan, yuqorida qayd
etilganidek,
turk etnonimini izohlashda uni ba‘zan turkiy qabilalarning
umumlashgan nomi, ba‘zan esa til (shevasi) jihatidan
farqlanuvchi alohida qabila
sifatida turkiy qabilalar qatorida sanab o
‘
tadi. Shuningdek, devonda
chigil
etnonimi uch xil (Quyas, Barsaan, Tiroz shaharlarida
va Qashqarda bir qancha
qishloqlarda yashovchi) qabilalar nomini bildirgan. Makidoniyalik Iskandar
(Aleksandr) davridan boshlab ―chigiliy‖ deb yuritilganligi aytilgan. Mutafakkir
Alisher Navoiy asarida ham Mahmud Koshg‗ariyning fikrlari tasdiqlanadi.
Navoiyning
yozishicha, Iskandarning Movarounnahrga harbiy yurishi paytida
ko‗plab turkiy qabilalar qatori chigil va yag
‘
mo qabilasi bir bo‗lib
qarshilik
ko‗rsatgan. Masalan,
“Chigil birla yag„modin aylab ubur, Nechukkim,
chamandin sovobu dubur
31
”.
Mahmud Qoshg
‘
ariyning ―Devonu lug
‘
otit
turk asari qomusiy asar
hisoblanadi. Olimning ikkita asari bo
‘
lib, uning faqat ―Devonu lug
‘
otit turk
asarigina bizga yetib kelgan, xolos. Buyuk tilshunos olim Mahmud
‘
oshg
‘
ariyning
―Devonu lug
‘
otit turk asari Qoraxoniylar davrining noyob durdonasi hisoblanadi.
U o
‘
lmas obida sirasiga kiradi va o
‘
zida
davr tili, adabiyoti, tibbiyoti, tarixi,
geografiyasi, etnografiyasi, hunarmandchiligi va astronomiyasi haqidagi bilimlarni
qamrab olgan.
Dostları ilə paylaş: 
