M ü n d ə r I c a t

 

Cədvəl  4.28 

Bir heyvana sahə norması 

                                    Heyvanlar  

f, m

2

/baş 

1 

2 

Atlar  

Kiçik və orta  

4,56 

Iri  

5,5  

Törədici ayğırlar, nəsil verən analar  

12,96 

Yeniyetmə atlar 

11,22 

Ippodromda yeniyetmə atlar  

12,6 

Qoyunlar  

 

---

416 

 

davamı 

1 

2 

20 günlük quzulu qoyun  

1,6 -   2,3 

Ana qoyun quzusuz    

  

Qoç  

3  

1 ilə qədər quzu 

0,8 – 0,9  

Balalı keçi  

2,5  

Donuz 

Ana donuz  

3 

Donuz erkəkləri  

10 

5 aylıqdan böyük donuz balası  

0,8 – 1 

                                                  İri buynuzlu mal-qara  

Inək  

5 

Yetkin          

3 – 3,5 

Törədici İBM  

2,5 – 3  

Törətməyən İBM 

1,7 – 2,2  

Buzovlar  

1,5  

 

Misal.  Süd  -  əmtəə  fermasının  ərazisindən bağlı  dövrdə  peyin  çıxımı 

və ətraf mühitə daxil olan çirkab suların həcmini təyin etmək tələb olunur.  

İlkin məlumatlar. Fermanın sahəsi – 5000 m

2

, tikinti altında 2000 m

2

 

sahə var. Heyvanların sayı: inəklər – n

h

 = 200; 3-6 aylıq buzovlar n

h

 = 70. 

Orta  hesabla  çıxım:  ekskrementlər–  55  kq/gün  (inəklər);  buzovlar–  7,5 

kq/gün. Yemlə təmin olunma 40- 45 s y.v./gün, başqa sözlə  k

k

 = 0,93. Açıq 

dövrdə bir inəyə sahə norması - f=5 m

2

, buzova –f = 3m

2

. Döşənəyin kütləsi 

– 3,5 kq/gün (buzovlar) və 5 kq (inəklər). Burdaq  dövrünün müddəti -  215 

gün. Yağıntıların illik miqdarı – x

0

 = 480 mm. Yağıntıların axma əmsalı – k

x 

= 0,6. Parametr  ϑ = 0,001.   

      Həlli.  

1.

 

(4.6)  formuluna  əsasən  burdaq  dövründə  inəklərdən  peyin  çıxımını 

təyin edirik:  

M

ip

 = 0,85 

. 

200 

. 

(55 

.

 0,93 + 5) 

. 

215 = 2 052 282 kq 

və buzovlardan:   

M

bp

 = 0,85

 .

70 

.

 (7,5

 . 

0,93 + 3,5) 

. 

215 = 134 001 kq. 

Cəmi burdaq dövründə peyin çıxımı – 2 186 283 kq (2186 ton).  

2.

 

(4.10) formuluna əsasən inəklər və buzovlar saxlanan ferma ərazisin-

dən atmosfer yağıntılarından yaranan çirkab suların həcmini tapırıq:  

W

x 

 = 0,001

 . 

480 

.

 2000/5000 

.

 (200

 . 

5 + 70 

. 

3)

 . 

0,6 =  139,4 m

3

/il. 

---

417 

 

4.6.  Müəssisənin  ərazisindən  çıxan  çirkab  suların  və  çirkləndirici 

maddələrin qiymətləndirilməsi. 

Atmosfer çöküntülərindən müəssisənin  ərazisindən çıxan çirkab sula-

rın illik  miqdarı  W

x

 (m

3

) bu formula ilə hesablanır: 

                     

     W

x  

= 10 

.

 x

y 

 

.

 (k

b 

 . 

F

b 

+ k

s

 . 

F

s 

+ k

q 

.

F

q 

/ F

b 

+ F

t

 + F

q

 )            (4.11) 

      

burada   x

y

  –  atmosfer  çöküntüsünün orta illik miqdarı, mm;  k  –  axın 

əmsalı (k

b

 = 0,6 – 0,8 – bərk örtük;  k

s

 – torpaq səthi; k

q

 – 0,1 – qazon) ; F

b

, 

F

t

, F

q

 – uyğun olaraq bərk örtüyün, torpaq səthinin və qazonun sahələri, m 

2

. 

 

Müəssisənin ərazisindən axan suvarma – yuma suyunun illik miqdarı 

(m

3

) bu formula ilə tapılır: 

    

                            W

ω 

= 100 n

 . 

F

.

 k

m 

.

 g

m      

  

                                              

(4.12)

 

         

burada,  n  –  ildə  yumanın  orta  miqdarı,  ədəd;  F-  yaş  toplama  sahəsi, 

ha; k

m

 – 0,5 – axın əmsalı;  g

m

 – bir yumaya su sərfi, l/m 

2

. 

Atmosfer və suvarma – yuma sularının illik miqdarı W

x ω

 (m

3

) aşağı-

dakı formula ilə tapılır: 

Müəssisənin ərazisindən suvarma – yuma və atmosfer sularının tərki-

bində çirkləndirici maddələrin miqdarı  M

xw 

(t/ il)  bu formul ilə tapılır: 

 

                                   M

xw 

 =  ϑ 

. 

W

xw

 

 .

C

xwi

,                                    (4.14) 

 

burada  ϑ   – göstəricilərin ölçülərini korrektə edən parametr; 

C

x wi

 – çirkab sularında i  çirkləndirici maddəsinin qatılığı, mq/l.