M ü n d ə r I c a t


ġum torpaqlarında sutoplayıcıların eroziyaya qarĢı sisteminin elementləri



Yüklə 11,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə419/437
tarix30.12.2021
ölçüsü11,3 Mb.
#22247
növüDərs
1   ...   415   416   417   418   419   420   421   422   ...   437
ġum torpaqlarında sutoplayıcıların eroziyaya qarĢı sisteminin elementləri 

 

Eroziya 


qurşağı 

Yamac və eroziyanın 

xarakteristikası 

EMBS təşkil edən elementlər 

Ərinti 

axınları və 

yumalar 

1…3


0

  dikliyi  olan  yamac-

lar,  zəif  yuyulma,  praktiki 

olaraq  yarğanların  olma-

ması 

 

 



Dikliyin yamacları 3

0

 artıq, 



yuyulmuş  torpaqlar,  yar-

ğanların olması 

Torpağın  becərilməsi  və  səpin  yamaca 

köndələn  istiqamətdə,  tarladan  ərinti  su-

larının təhlükəsiz axması üçün aqrotexniki 

üsulların  tətbiqi,  bitkilərin  xətti  yerləş-

dirilməsi və s.  

 

Eyni  tədbirlər,  bundan  əlavə  su  yönəldici 



hidrotex niki qurğular, dağüstü  yarğanlar, 

orta və güclü yuyulmuş torpaq sahələrinin 

―konservləşdirilməsi‖ 

Ərinti və 

leysan 

axınları və 

yuyulma 

Dikliyin  yamacı 1...3

0

,  zəif 


yuyulma,  praktiki  olaraq 

yarğanların olmaması  

 

 

 



Dikliyin  yamacı  3

0

  artıq, 



yuyulmuş  torpaqlar,  yar-

ğanların olması  

Torpağın  becərilməsi  və  səpin  kənarlı  və 

ya  yama  ca  köndələn,  axını  tənzimləyən 

meşə  zolaqları,  torpağın  eroziyadan  mü-

hafizəsinin  aqrotexniki  üsulları,  bitkilərin 

xətti yerləşdirilməsi. 

 

Eyni  tədbirlər,  bundan  əlavə  qobu  ətra-



fında və yarğanların ətrafında su yönəldici 

sədd-arxları  ilə  birgə  meşə  zolaqları,  5

0

 

artıq yamaclarda şum meydançaları və  ya 



dərin özüllü sədlər və s.    

Leysan 


axınları və 

yuyulmalar 

Dikliyin  yamacı 1...3

0

,  zəif 



yuyulma,  praktiki  olaraq 

yarğanların olmaması  

 

 

 



 

 

Dikliyin  yamacı  3



0

  artıq, 

yuyulmuş  torpaqlar,  yar-

ğanların olması  

 

 

Torpağın  becərilməsi  və  səpin  kənarlı  və 



ya yamaca köndələn, şum səthinin mulça-

lanması,  torpağın  becərilməsinin  torpaq 

mühafizə  texnologiyaları,  bitkilərin  xətti 

yerləşdirilməsi,  axını  tənzimləyən  müşə 

zolaqlarıdərin  susaxlayan  sədlərlə  qarın 

saxlanma üsulları.  

 

 Eyni  tədbirlər,  bundan  əlavə  qobu  ətra-



fında və yarğanların ətrafında su saxlayan 

sədd-arxları  ilə  birgə  meşə  zolaqları,  dik-

liyi 5

0

artıq olan yamaclar da şum meydan-



çaları və ya geniş əsaslı dərin sədlər və s.  

Sahə mənbələrindən daxil olan (şum və digər kənd təsərrüfatı yerləri) 

biogenlərin udulması və səthi axınların tənzimlənməsinə görə əsas yük, axı-

nı  tənzimləyən  meşə  zolaqlarının  üzərinə  düşür,  hansı  ki,  horizonallığı 

nəzərə  almaqla,  aşağıdan  sadə  hidrotexniki  qurğularla  gücləndirilir.  Bu  za-

man yamac boyu qonşu olan meşə zolaqları bir-birinə paralel olmalıdır.  




504 

 

Sadə  hidrotexniki  qurğularla  gücləndirilmiş  meşə  zolaqları  yamacı 



bir-birindən  izolə  olunmuş  sahələrə  ayırır  və  beləliklə,  səthi  axınlarla  bio-

genlərin daşınmasının qarşısını alır.   

Meşə zolaqlarının vallarla (dikliyi 3

0

-dək olan yamaclarda ) və ya val-



yarğanlarla birgə eni (dikliyi 3

0

-dən artıq olan yamaclarda) aşağıdakı formu-



la ilə hesablayırlar:  

 

                            b



m.z.  

= h


/i

                                              (6.3)   



 

burada,  b

m.z.   

–  meşə  zolağının  eni,  m;    h

i

  –  meşə  zolağının  aşağı 



sonluğunda  yerləşən  torpaq layının işçi hündürlüyü (yamacın dikliyi 3

az 



olanda  h

i

  =  0,5...0,6  m,  3



0

-  dən  5

0

-  dək  olanda  h



=  0,8...1,0  m,  diklik  5

0

 – 


dən artıq olduqda h

i

 = 1,3...1,5 m); i – yamacın mailliyi, sin α.    



Meşə zolağının eni (b

m.z.


) biogenlərin intensiv utilizasiya zonasına uy-

ğun gəlir. Meşə zolağının və hidrotexniki qurğuların (b

ht.q.

) ümumi uzunluğu 



(b)  aşağıdakı formula ilə hesablanır:   

 

                                      



b  = b

ht.q. 


+ b

m.z.


 

                                     (6.4) 

 

qəbul etsək ki,  b



ht.q. 

 = 4m, val-yarğanlar isə 5 m-dir. 

 

 

Yamaclarda  meşə  zolaqlaqlarının  arasınadkı  məsafəni  hesablamaq  



üzunluğu  L  olan  zolaqlararası  sahədə  su  axınlarının  sürəti  dağıdıcı  olma-

yacaq, zolaqlar arası sahədən keçən bütün su isə b

m.z. 

 sahəsində (həll olmuş 



biogenlərlə birlikdə) udulacaq.    

 


Yüklə 11,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   415   416   417   418   419   420   421   422   ...   437




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin