M ü n d ə r I c a t

Torpağı  5  sm-dən  dərin  yumşaltmaq,  şumlamaq  və  qazmaq  ol-

maz. Torpaq- canlı orqanizmdir. O, süngərə bənzəyir, hansı ki, çoxsaylı dib-

çəklər  nüfuz  edir  və  onlar  nəhəng  sayda  qurdlar  və  mikroorqanizmlərlə 

doludur.  

V.V.  Dokuçayev  ―Bizim  çöllər  keçmişdə  və  indi‖  kitabında  yazırdı 

―Qədim  əkilməmiş  çöl  torpağından  bir  kub  kəsməyə  çalışın,  görərsiz  ki, 

orada çoxlu köklər, otlar, böcəklərin izləri, süfrələr var, nəinki torpağı bütün 

bunlar  torpağı  çevirdi  və  nəticədə  heç  nə  ilə  müqayisə  olunmayan  süngər 

alınır‖.  Torpağın  münbitliyinin  yaranmasında  qurdların  əvəzsiz  rolunu 

Ç.Darvin  hələ çox illər ―Yağış  qurdlarının fəaliyyətindən bitki  qatının  for-

malaşması‖ kitabında yazmışdır: ―Kotan ixtira olunmamışdan çox əvvəl tor-

paq, yağış qurdları tərəfindən düzgün beçərilirdi və həmişə onlar tərəfindən 

becəriləcəkdir‖.  Rus  alimi  Y.A.Slaşalin,  ondan  sonra  isə  bir  çox  başqaları 

müəyyən oldular ki, 1 sot torpaqda kimya ilə zəhərlənməmiş. 200 kq qədər 

bakteriya təxminən o qədər də qurdlar və digər canlılar yaşayır. Hansı ki, 1 

ildə  500  kq-dan  artıq  biohumus  istehsal  edir.  Məhz  bu  ―təbii  əkinçilər‖ 

bitkiləri gübrələndirir və qidalandırılır. 

Alimlər  qəti  olaraq  sübut  etdilər  ki,  dərin  şumlama  qurdların  aktivli-

yini  azaldır,  torpağın  strukturunu  pozur,  onun  məhsuldarlığını  aşağı  salır. 

Dərin  şumlama  zamanı  torpaq  O2-lə  zənginləşir  ki,  bu  da  torpaq  bakte-

riyalarını oyadır, humusun mineral  elementlərə  bitkiləri mənimsəyə bildiyi 

formada. Bu xam torpaqlar şumlandıqda yüksək məhsulu təmin edir Yalnız 

ilk 2-3 ildə. Sonra isə humus ciddi azalır məhsuldarlıq aşağı düşür, bitkinin 

ummuteti  zəifləyir,  xəsrəliklər  və  ziyanvericilər  yayılır  və  bu  zaman  güb-

rələr, zəhərli kimyəvi  maddələr lazım olur və buna nə  qədər  güc tələb olu-

nur. Məsələn 6 sot  torpağı  çevirmək üçün 200 ton  torpağı  belləmək lazım-

---

202 

 

dır. Fokin yastıkəsicisinin köməyilə bu 6 sot torpağı yaxın günə əkinə hazır-

lamaq  olar.  Belə  becərmədə  torpağın  strukturu  pozulmur.  Yalnız  boşaldılır 

və  gübrələnir.  ―təbii  əkinçilər‖  tərəfindən  və  bu  işin  öhtəsindən  istənilən 

süni  tenologiyadan  yaxşı  bacarır.  Yastı  kəsici  ilə  becərmənin  effektliyi  bir 

çox ölkələrin fermerlərinin çoxillik təcrübələrində təsdiqlənmişdir. 

2. Üzvi  əkinçilyin  ikinci  əsas  prinsipi- mulçalamadır. Mulça torpağı 

örtən hər şeydir: quru ot, küləş, yarpaqlar. opilka və ya yaşlıkəsici ilə doğ-

ranmış alaq otlardır. Təbiətdə qara torpaq yoxdur. O həmişə yarpaqlar və ya 

otlarla  çılpaq,  qorunmayan  torpaq,  günəş  altında  çox  gəzir  və  çox  sürətlə 

rütubəti  buxarlandırır,  yağışdan  sonra  palçığa  çevirir  və  nəfəs  ala  bilmir, 

soyuqlarda  həddən  çox  soyuyur,  eroziya  təhlükəsi  yaranır.  Mulça  torpağı 

qoruyur,  qurdlar  və  mikriorqanizmlər  üçün  əlverişli  şərait  yaradır,  tədricən 

isə humusa çevrildi. 

3.  Üzvi  əkinçiliyin  3-cü  əsas  prinsipi  qurdlar  və  torpaq  mikroor-

qanizmlərlə  yemləmədə  torpağı canlandırmaqdır.  Bunun üçün  ən sadə üsul 

―yaşıl  gübrə‖-dən  istifadə  etmək  bitki-siderat,  hansı  ki,  müvəffəqiyyətlə 

peyini, kompost mineral gübrələri əvəz edir. Torpağın münbitliyinin artma-

sına  əvəzsiz  effekti  mikroorqanizm  preparatları  edir.  Bunlar  faydalı  mik-

roblar  və  köbələklərdir  hansı  ki,  torpağa  əlavə  etdikdə  aktiv  çoxalır,  üzvi 

maddəni   bitkinin asan mənimsəyə  biləcəyi  formaya salır. Xəstəlik törədən 

bakteriya və köbələkləri zəiflədir, mineral  elementləri edir. Bununla  yanaşı 

bitkinin  böyüməsini  sürətləndirən  effekt  göstərir,  meyvələrini  kütləsini  və 

onların  saxlanma  müddətini  artırır.  Bu  texnologiya  yunan  alimi  Xiqa  Tera 

tərəfindən  hazırlanmışdır  və  bir  çox  ölkələrdə  15  ildən  artıqdır  ki,  müvəf-

fəqiyyətlə tədbiq olunur.