M ü n d ə r I c a t

TurĢ yağıĢlarının təsirindən torpaqda mümkün olan dəyiĢkənlik   

 

Torpağın xassəsi 

Dəyişmənin xarakteri 

Müxtəlif ədəbiyyat 

mənbələrinə görə 

dəyişikliklərin 

olması 

Turş qələvi 

pH

su

  azalması  və  pH

duz

  Mübadilə  və 

hidrolitik turşuluğun artması. 

Mübadilə  kationlarında  Al

3+

 

payının 

yüksəlməsi 

+ 

+ 

 

± 

Kation mübadilə 

TBK-dan Ca, Mg və K qələviləşməsi, TBK-

in doymuşluq dərəcəsinin əsaslarla azalması 

+ 

+ 

Humusun  

miqdarı və tərkibi 

Bitki qalıqlarının destruksiyalaşma sürətinin 

azalması. 

Humusun  minerallaşma  prosesinin  dayan-

ması. 

Fulvio  turşularının  hərəkətliyinin  yüksəl-

məsi və həmin turşuların aqreqasiyası. 

Suda  həll  olan  üzvi  birləşmələrin  miqdarı-

nın azalması 

Humus  turşularınıln  element  tərkibinin  də-

yişməsi 

± 

 

+ 

 

± 

 

 

± 

 

± 

Al və Fe-nun  

birləşmə formaları 

Profilin  üst  üfüqi  qatında  metal  birləşmələ-

rinin  hərəkətli  formalarının  akkumuliya-

siyası 

Kristallaşmış  asilikat  və  silikat  formaların 

transformasiyası hesabına amorf birləşmələ-

rinin payının artması 

± 

 

 

± 

Mikroelementlərin 

miqdarı və 

hərəkətliliyi 

Torpaq  məhlulunda  Mn,  Zn,  Cd,  Ni  top-

lanması. 

Mo, Cr hərəkətliyin azalması. 

Orta turşuluq hədddində Pb, Cu-nun hərəkət-

liyin  azalması  və  onların  yüksək  turşuluqda 

yığılması 

+ 

 

+ 

± 

Mikrobiosenoz və 

biokimyəvi 

Aktinomisetlərin  və  bakteriyaların  ümumi 

sayının azalması. 

Mikroskopik göbələklərin sayının artması. 

Torpağın tənəffüs intensivliyinin azalması 

Azotun  biokimyəvi  dövranının  qanunauy-

ğunluğun dəyişməsi 

+ 

 

+ 

± 

 

± 

Qeyd:   + dəyişkənlik var   ± birmənalı mühakimələr yoxdur. 

metallar  torpaq  profilində  üzvi-mineral  və  sorbsiya  kompleks  birləşmələri 

kimi    bərkləşə  bilər.  Torpaq-geokimyəvi  assosiyasiyalarında  metalların 

---

461 

 

geokimyəvi    mütəhərrikliyinə  turşu-qələvi  mühitinin    təsiri  cədvəl  5.4-də 

verilir.