M ü n d ə r I c a t

5.6.6.   Ağır  metallarla çirklənmənin ekoloji qiymətləndirilməsi 

Qiymətləndirmənin əsas vəzifələri aşagıdakılardır:  

1.  Təbii  mühitin  çirklənmə  mənbələrinin  üzə  çıxması  və  kompleks 

xarakteri; 

2.  Onların  miqrasiyasının  bütün  mümkün  olan  kanallarında  çirldənd-

kicilərin  izlənilməsi,  canlı  orqanizmlərə  təsir  zonalarının  sərhədləşməsi, 

çirkləndiricilərin yiğıldığı sahələrın üzə çıxması; 

3.  Çirklənmənin  qatılığının  və  miqrasiyasının  biogeokimyəvi  qiy-

mətləndirilməsi,  һəm  bir  başa  çirlklənmə  zonasında,  həm  də  onların  trofik 

zəncirdə daşınması zamanı;  

4. Mühitin çirklənməsinin diaqnostikasının təyini, daxil оlmа sürəti və 

həcmi, öyrənilən birləşmələrin yayılması və ayrılması, proqnoz materialları- 

nın alınması. 

Sadalanan  vəzifələr  sırasından  axırıncı  2-si  münasib  təcrübə  işlərinin 

aparılması  üçün  böyük  əkəmiyyət  kəsb  edir,  hansıkı,  əsas  təlabat  yüksək 

doğruluqdur. Alınan qiymətiərin keyfiyyəti monitorinqin keyfiyyəti də təyin 

olunur. (çöl  və laboratoriya işlərinin planlaşdırılıması  və  yerinə  yetirilməsi 

və onların çox həlqəvi olması, mərhələliyin, metroloji təminatı, lazımi nor-

mativ bazanın olması, mütəxəsislərinin təkminləşməsi və tərkibi). 

---

486 

 

İlk öncə ərazınin torpaq örtüyünün müayinəsi aparılır və onların nəticə-

lərinə görə qərar çıxarılır. Hansı kı,torpaq örrüyünün vəziyyətinə ekoloji qiymət 

verilir, eləcə də daha ayrıntılı tarla təcrübələrinin məqsədyönlü olub-olmaması 

haqda  nəticələr  çıxarılır.  Çirkləndirici  elementin  bu  və  ya  digər  təhlükəlilik 

sinfinə məxsusuluğu qəbul olunmuş standartlara uyğun olaraq təyin olunur. 

Ağır  metalların  ekoloji  normalaşmasının  aşağıdakı  növlərini  fərq-

ləndirirlər:  landşaft,  biotik,  torpaq.  Elementlərin  və  maddələrin  mikro-  və 

ultramikro  miqdarının  təyini  üçün  getdikcə  daha  kamil  analitik  metodların 

tətbiqinə baxmayaraq, səhv nəticələrin artması tendesiyası qeyd olunur. Bu-

rada 1 çıxış yolu var: analiz aparılmasının bütün proseduralarına ciddi unifi-

kasiya, istifadə olunan cihazların keyfiyyətindəkı reqlamentasiyası, qabların, 

reaktivlərin müxtəlif vasitələrdən istifadə etməklə aparılan analizlərin ciddi 

metroloji  nəzarətin  təşkili,  suyun  nəhayət,  laboratoriya  şəraitində  havanın 

təmizliyinə riayət  etmək. Bütün  bunlar təcrübələrin  səhvinin azalmasına və 

aradan  götürülməsinə,  son  nəticədə  isə  kimyəvi  elementlərin  mikro-və 

ultramikro qatılığının təyinində daimi səhvlərin azalmasına imkan verir.