M ü n d ə r I c a t

əsas tipini müəyyənləşdiriblər:  say, biokütlə və enerji piramidaları.  

Fərdlərin xırdalanması zamanı sahə vahidindən biokütlə çıxımı gücün-

dədir,  məkanın  daha  sıx  məskunlaşması  yüksəlir.  Fillər  sahə  vahidindən  o 

qədər  biokütlə  və  məhsuldarlıq  vermir,  nəinki  çəyirtgələr.  Bu  xüsusi 

məhsuldarlıq qanunudur.   

Belə  ki,  kiçik  müəssisələr  və  fermalar  birlikdə  daha  böyük  həcmdə 

təsərrüfat məhsulları yaradırlar, nəinki irilər və daha nəhəglər.  

İri  fərdlərlə  təmsil  olunan  növlərin  itməsi  ekosistemin  strukturunu 

dəyişir.  Bu  zaman  bir  trofik  qrupun  orqanizmləri  bir-birinə  qarışırlar.  Yəni 

dırnaqlıları çöl və savannalarda gəmiricilər, bir çox  hallarda  isə  bitkiyeyən  

---

55 

 

həşaratlar əvəz edirlər. Bu  - ekoloji ikiləşmə (surətini çıxarma) prinsipidir.     

Trofik  zəncir üzrə  enerji daşınarkən enerji  itirilməsi  və  metabolizmin 

fərdlərin ölçüsü ilə bağlı olması kimi faktorlardan  asılı olması nəticəsində, 

hər bir ekosistem  müəyyən trofik struktura malikdir. Onu ekoloji piramida 

kimi təsəvvür etmək olar. Əgər qəbul etsək ki, canlının bədəninə onun qəbul 

etdiyi qidanın enerjisinin orta hesabla 10%-i daxil olur, onda 1 t bitki kütlə-

sindən 100 kq otyeyən heyvanın  kütləsi  yarana bilər, sonuncunun hesabına 

isə 10 kq yırtıcı kütləsi yarana bilər.