Maddany ň gurlu

elektrik zynjyry
diýilýär (96-njy surat).
12 V
12 V
a) 
b)
96-njy surat.
96-njy 
a
suratda tok çeşmesi, elektrik lampoçkasy we öçürip-
ýakyjydan ybarat elektrik shema getirilen. 96-njy 
b
suratda olaryň 
natural görnüşi getirilen. Ýatladyp geçýäris, ähli elektrik birikdirmeler 
öçürip-ýakyjy açyk ýagdaýynda ýerine ýetirilýär. Öçürip-ýakyjy 
ýapyk ýagdaýyna geçirilende zynjyrdan tok geçip lampoçka ýanýar.
Şeýdip zynjyrda elektrik togy bolmagy üçin iki şert ýerine 
ýetirilmelidir:
Tok çeşmesi bolmaly;
Zynjyr ýapyk bolmaly.
Zynjyrdan geçýän tok güýjüni ýörite esbap 
ampermetriň
kömeginde ölçelýär. Onuň daşky görnüşi we birikdirilişi 97-nji suratda 
getirilen. Ampermetr zynjyra yzygider birikdirilýär.
Tok güýjüniň ölçeg birligi hökmünde bir 
amper
(1 A) kabul edilen.
A
a) 
b)
97-nji surat.

---

126
Adatda, tok çeşmesine birnäçe sarp edijileriň birikdirilmegi 
mümkin. Munda olar elektrik zynjyryna parallel (98-nji 
a
surat) ýa-da 
yzygider (98-nji 
b
surat) birikdirilmegi mümkin.
a)
b)
98-nji surat.
 
1. Elektrik zynjyry nähili çyzylýar?
2. 10 V näçe mV-a deň?
3. Woltmetr nähili ululygy ölçeýär?
1. Kalkulýator, jübi fonary, oýnawaç çapança, dolandyrylýan 
maşyn we şular ýalylaryň batareýalaryny alyp görüň we näçe 
wolt güýjenme berýändigini depderiňize ýazyň.
2. Batareýany we iki lampoçkany geçirijiler arkaly 
ilki yzygider soňra parallel birikdiriň. Iki ýagdaýda-da 
lampoçkalaryň ýanyşyna üns beriň. Sebäbini düşündirmäge 
çalyşyň.

---

127