Maddany ň gurlu

46-njy TEMA
ÖÝDÄKI ELEKTRIK ESBAPLARY.
ELEKTRIK ENERGIÝASYNY TYG
Ş
YTLAMAK
Ýokarda agzalyşy ýaly, gündelik durmuşymyzy elektriksiz göz 
öňüne getirmek kyn. Öýde biz ulanýan elektrik esbaplaryndan 
käbirleri 99-njy suratda getirilen.
99-njy surat. 
Bu suratda elektrik plitasy, tozan sorujy, kir ýuwýan maşyn, 
mikrotolkunly peç we elektrik ütügi getirilen. Bu esbaplaryň ähli si 
öýe girizilen elektrik pudagyndan kuwwat alyp işleýär. Öýe girizilen 
elektrik pudagynyň güýjenmesi (naprýaženiýesi) 220 V-a deň. Bu 
ep-esli ýokary güýjenme bolanlygy sebäpli ýaşaýyş üçin howply 
hasaplanýar. 36 V naprýaženiýeden ýokary bolsa, ýaşaýyş üçin 
howply bolýar. Şoňa görä, esbaplary elektrik çeşmesine ululardan 
rugsatsyz birikdirmäň!
Elektrikden peýdalanylanlygy üçin pul tölenýär. Bu puluň mukdary 
sarp edilen elektrik energiýasyna bagly bolýar. Energiýa düşünjesiniň 
dolurak manysy bilen dersligiň soňky temalarynda tanyşarsyňyz. 
Öýde sarp edilen elektrik energiýasy hasaplaýjy (sçýotçik) arkaly 
anyklanýar (100-nji surat).
Ondaky sifrler sarp edilen energiýany görkezýär. Elektrik 
hasaplaýjynyň başgaça görnüşleri hem bar. Sarp edilen elektrik 
energiýasyna pul tölenýänligi üçin ony tygşytly sarp etmeli. Öýde 
zerur bolmasa çyralary öçürip goýmely, goňşy otagda işlände 
telewizoryň sesini gaty goýup ulanmak bolmaýar. Kompýuterde 
uzak wagtlap oýunlary oýnamak köp elektrik energiýasynyň sarp 
bolmagyna getirmek bilen bilelikde, saglyk üçin hem zyýanlydyr.

---

128
Elektrik energiýasyny tygşytlamagyň ýene bir netijeli usuly, nakal 
elektrik lampalaryny tygşytly elektrik lampalaryna çalşyrmakdyr (101-
nji surat).
Şeýle lampalar elektrik energiýasyny birnäçe esse tygşytlamaga 
mümkinçilik berýär.
100-nji surat. 
101-nji surat.
1. Siz öýde ulanylýan ýene nähili esbaplary bilýärsiňiz? Olaryň 
atlaryny sanaň we ýerine ýetirýän wezipesini düşündiriň.
Öýdäki elektrik esbaplaryndan birini elektrik pudagyna (sete) 
birikdirende elektrik hasaplaýjynyň işleýşine syn ediň. Olardan 
haýsysy köpräk energiýa sarp edýändigine üns beriň. Elektrik 
energiýasyny tygşytlamak barada ata-eneňiz bilen söhbetleşiň. 
Tekliplerni depderiňize ýazyň.