Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

tələblərinin xarakteristikası.......................................................................21 
1.4. Yuyucu vasitələrin müasir dövrdə inteqrasiyasinin
öyrənilməsi...................................................................................................24 
 
II FƏSİL. TƏDQİQAT HİSSƏSİ........................................................................29 
2.1.Azərbaycanda məişət kimya mallarının müasır
vəziyyətinin tədqiqi................................................................................................29 
2.2.Yuyucu vasitələrin bəzi xassə göstəricilərinin tədqiqi
və riyazi statistikası...............................................................................................36 
 
III FƏSİL. TƏCRÜBİ HİSSƏ..............................................................................41 
3.1. Yuyucu vasitələrin nümunələrinin araşdırılması və ekspertizası.............41 
3.2.Məişət kimya mallarının çeşid xarakteristikası............................................45 
 
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR.................................................................................73 
 
ƏDƏBİYYAT.........................................................................................................75 
 

---

3 
GİRİŞ
 
 
Bazar təsərrüfatında iqtisadiyyatın strukturu mütəmadi olaraq dinamik 
dəyişir. İstehsal olunan malların bir qismi zəifləyir, bəziləri isə güclənərək 
bazarlarda aparıcı rol oynayır. Bu günkü günümüzdə mədəni məişət mallarından 
olan sintetik yuyucu vasitələr bazarının daha da inkişaf etdirilməsi vacib 
sayılanmal bazarlına aid edilir. 
Azərbaycan iqtisadiyyatı bütün təzahürləri ilə bazar proseslərinə söykənir və 
getdikcə öz bazasını daha da genişləndirir. Ölkəmizdə SYV-in istehsalını daha da 
inkişaf etdirmək üçün lazımi qədər iqtisadi resurslar vardır. Bu baxımdan sintetik 
yuyucu vasitələr bazarının inkişaf etdirilməsi məsələsinin öyrənilməsi aktual hesab 
olunur. 
Sintetik yuyucu vasitələr bazarında elmi tədqiqatın aparılması 1-1-i ilə bağlı 
olan 2 hissənin mövcudluğunu nəzərdə tutur. Onlardan birincisi dəyişən xarici 
amillərin öyrənilməsidir. Kommersiya fəaliyyətinin uğurlu aparılması üçün 
çeviklik tələb olunur. Çünki dəyişən xarici amillər bir qayda olaraq tənzimlənmir. 
İkincisi isə müəssisənin daxili vəziyyətinin təhlili və şirkətin kənardakı 
dəyişikliklərə hər hansı bir münasibəti tələb edilir. 
Əsaslı bir əmtəənin bazarı bir obyekt şəklində ayrılarsa, belə bir vəziyyətdə 
bazarın araşdırılması məsləhət olunur. 
Belə bir konkret məhsul kimi SYV götürülmüşdür. Çünki sintetik yuyucu vasitələr 
istehsalının öyrənilməsi xüsusi elmi yanaşma tələb edir. 
Hal-hazırda respublikamızın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edir və dünya üzrə 
inteqrasiya prosesində yaxından iştirak edir. Bu zaman istehsal olunan təsərrüfat 
mallarının keyfiyyəti müəyyən metodlarla təyin olunur. Təyin olunmuş bu 
metodlardan ən geniş yayılmış olanı ekspert metodu hesasb olunur. Bu metod 
vasitəsilə respublikamız üzrə istehlak olunan mədəni məişət mallarından olan 
sintetik yuyucu vasitələrin həm keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi və həm də ayrı ayrı 
xassələr üzrə miqdarca qiymətləndirilməsi mümkündür. Ekspert metodu vasitəsilə 
sintetik yuyucu vasitələrin qiymətləndirilməsinin mahiyyətindən danışarkən, bu 

---

4 
yuyucu vasitələrin məqsəd və vəzifələri haqqında da izahat verə bilərik. 
Qanunların və hüquqların mühafizəsi qaydalarınınmöhkəmləndirilməsində 
malların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi yəni ekspertizasının tətbiq olunması 
mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
İstehlak olunan hər hansı bir mallın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi zamanı 
elmi cəhətdən əsaslandırılmış qərarların verilməsi nəzərdə tutulur. 
Məişət kimya mallarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi ekspertlər 
(tədqiqatçılar) tərəfindən həyata keçirilir. Ekspert sözü də latın sözüdür və 
“təcrübəli” deməkdir. Məişət kimya mallarından olan yuyucu vasitələrin 
keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı olan müəyyən məsələlərin həlli təcrübəli 
mütəxəssislər və alimlər tərəfindən tədqiq olunur. Bunun üçün tədqiqatçılar tədqiq 
olunan yuyucu vasitələr haqqında məlumatları yaxşı bilməli və onların 
kieyfiyyətini qiymətləndirən ekspertin təcrübəsi çox olmalıdır. Hər hansı bir 
istehlak olunan malın, məsələn sintetik yuyucu vasitənin keyfiyyəti eksport metodu 
ilə qiymətləndirilərkən, əvvəlcədən komissiya yaradılır və bu komissiya “Ekspert 
komissiyası” adlanır və iki qrupdan ibarət olur.
Birinci qrupa ekspertlər (tədqiqatçılar), ikinci qrupa isə işçilər aid edilir. 
Qiymətləndirilmənin xüsusiyyətindən asılı olaraq, qrupda olan mütəxəssislərin 
tərkibi və sayı müəyyənləşdirilir. 
Subyekt 
Ekspertizanın əsas
Obyekt 
komponentləri
Kriteriya 
Metod 
Nəticə
Ekspertizanın obyekti dedikdə, sintetik yuyucu vasitələr, subyekti deyəndə 
isə həmin sintetik yuyucu vasitələrdən istifadə edən istehlakçılar hesab olunur. 

---

5 
Cədvəl 1. 
SYV-in 
ekspertiza 
metodu 
Tədqiq olunan malın növü və onun qiymətləndirilməsi üsulları 
Tapşırıqlar
(texniki) 
Layihə
Tədqiq 
olunmaq üçün 
götürülmüş 
nümunə 
Nümunə
(sənaye 
üçn) 
SYV 
istehsalı 
(kütləvi) 
Operativ ekspertiza 
Tapşırıqların 
ekspertizası 
Sənədlərin 
ekspertizası 
Nümunələrin 
ekspertizası 
(təcrübi) 
Nümunə-
lərin 
eksprtiza
sı 
(sənaye) 
SYV 
sertifikat-
laşması 
Ekspert 
metodu 
0,2,3,4 
0,1,2,3,4, 
6,7,8,9 
- 
- 
- 
Hesablama 
işi 
- 
- 
6 
- 
6 
Kompleks ekspertiza 
Sosioloji və 
tədqiqat
Nümunələ-
rin 
kompensasi
yası 
0,1,2,3,6,7 
0,1,2,3,6,7 
Əmtəəşünas
ekspertlər 
- 
- 
0,1,2,3,4,6,7, 
8,9 
- 
0,1,2,3,4, 
6,7,8,9 
Hesablaşdır
ma
- 
- 
6 
- 
6 
Ümumi və xüsusi ekspertiza metodları dedikdə isə ekspertizanın metodu 
nəzərdətutulur. 
Ekspertiza metodu verilmiş cədvəldə göstərilən rəqəmlərin açıqlamasını
aşağıda verilmiş cədvəl üzrə izah edək. 
Cədvəl 2.