Mahalliy byudjetlarni prognozlashtirishning ilmiy uslubiy asoslari
Yüklə 344,63 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Proceedings of International Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences Hosted online from Toronto, Canada. Date: 5 th April, 2023 ISSN: 2835-5326 Website: econferenceseries.com 58 | P a g e miqdori, shuningdek moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag‘lar sarfi yo‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi” 5 . Agar, mahalliy byudjetlar bilan bog‘liq xorijlik va vatanimiz olimlarining boshqa fikrlarini tahlil qilganimizda, aksariyatining mazmuni yuqorida keltirilgan ta’riflarga o‘xshab ketadi, ya’ni ularda ham mahalliy byudjetlarni davlat byudjetining ajralmas qismi sifatida va davlatning moliyaviy majburiyatlarini bajarishga qaratilgan pul fondi ekanligi keltiriladi. Yuqorida keltirilgan polimikal ilmiy tahlilga asoslanib, biz ham mahalliy byudjetlarning xususiyatlarini ochib berishga harakat qilamiz. Birinchidan, mahalliy byudjetlar bu davlatning moliyaviy rejasi hisoblanadi. Moliyaviy reja esa, “umumiy va oddiy ko‘rinishda, moliyaviy rejalarni tuzish va amalga oshirish jarayoni nazarda tutiladi. Moliyaviy rejani, xuddi uni ishlab chiqish, yaratish yoki tuzish jarayoni kabi moliyaviy ko‘rsatkichlarni ijodiy tahlil qilish, umumlashtirish va o‘zaro bog‘lash tizimi sifatida tushunish kerak.” Moliyaviy rejalashtirish o‘z navbatida moliyaviy prognozlashtirishni taqozo etadi. Moliyaviy prognozlashtirishsiz esa moliyaviy rejalashtirish mukammal bo‘lmaydi. Mahalliy byudjetlar moliyaviy reja xususiyatiga ega bo‘lishi, uning elementlari bo‘lgan: daromadlar, xarajatlarni prognozlashtirishni talab qiladi. Mahalliy byudjetlarning daromadlarni prognoz qilish esa o‘z navbatida boshqa omillarga bog‘liq bo‘lishi bilan birgalikda, uni taqozo etuvchi holatlar ham mavjud bo‘ladi. Biz bu jarayonni keyinroq ko‘rsatib o‘tamiz. Ikkinchidan, mahalliy byudjetlar pul fondi hisoblanadi va shu xususiyati orqali u o‘zida moliyaviy mablag‘larni ifoda etadi. Bu moliyaviy mablag‘lar esa, davlatning funksiyasini bajarishni moliyaviy jihatdan ta’minlanishiga xizmat qiladi. Bu yerda mahalliy byudjetlar davlatning iqtisodiy-ijtimoiy funksiyasini bajarishning muhim omili sifatida yuzaga chiqadi. Davlatning moliyaviy-ijtimoiy funksiyasini bajarish imkoni maksimal bo‘lishi yoki barchasini to‘liq bajarish imkoni cheklangan. Albatta bu pul fondining moliyaviy mablag‘lariga bog‘liq bo‘ladi. Bu o‘z navbatida moliyaviy mablag‘larning hajmining chamalashni amalga oshirib borish zarur bo‘ladi. Shu jihatdan olganda mahalliy byudjetlar davlat funksiyalarini amalga oshirish vositasidir. Uchinchidan, mahalliy byudjetlar milliy daromadni qayta taqsimlam turishga xizmat qiladi. Mahalliy byudjetlar orqali milliy iqtisodiyotning tegishli hududi doirasida mamlakat miqyosida yaratilgan yalpi ichki mahsulotning bir qismini shu hududga taqsimlashni ta’minlaydi. Bu yerda mahalliy byudejtlarning makro va mikro darajada taqsimlovchi moliyaviy instrument xususiyati yuzaga chiqadi. Mahalliy 5 Маликов Т.С., Олимжонов О.О. Молия. Дарслик / Тошкент Молия институти. – Тошкент: 2019. 887-б. |