MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

226 

226 

Məktəbəqədər  yaĢın  sonuna  doğru  uĢaqda  tədricən  öz 

diqqətini idarə etmək imkanı, onu az və çox dərəcədə müstəqil 

təĢkil etmək bacarığı özünü göstərir. 

Bağça    yaĢı  dövründə  uĢaqların  hafizələri  də  tədricən 

qeyri-ixtiyari  yaddasaxlamadan  ixtiyari  yaddasaxlamaya 

keçidlə səciyyələnir. 

Psixoloqların  apardıqları  tədqiqatlar  göstərmiĢdir  ki, 

xüsusi  olaraq  mnemik  əməliyyat  aparılmasına  hazırlanma-

dıqda,  baĢqa  sözlə  təbii  Ģəraitdə  kiçik  və  orta  bağça  yaĢlı 

uĢaqlarda  yaddasaxlama  və  yadasalma  qeyri  ixtiyari  xarakter 

daĢıyır.  Böyük  bağça  yaĢı  dövründə  eyni  Ģəraitdə  tədricən 

materialı  qeyri-ixtiyari  yaddasaxlama  və  yadasalmadan  ixti-

yariyə  keçid  baĢ  verir.  Beləliklə  bağça  yaĢının  sonunda 

uĢaqlarda  yaddasaxlama  və  yadasalma  tədricən  ixtiyari 

xarakter  daĢımağa  baĢlayır.  Bağça  yaĢının  əvvəlində  qeyri-

ixtiyari görmə-emosional hafizə üstünlük təĢkil edir.  

Ġxtiyari  hafizənin  inkiĢafı  uĢaqların  qarĢılarına 

yaddasaxlama və yadasalma ilə bağlı xüsusi mnemik məqsəd-

lərin  qoyulması  ilə  sıx  bağlı  olur.  Bunun  üçün  oyun 

fəaliyyətindən istifadə daha səmərəli nəticə verir.  

Bir  qayda  olaraq  ixtiyari  hafizə  böyüklərin  tərbiyəvi 

təsiri sayəsində inkiĢaf edir. Əvvəlcə yaĢlılar uĢağın qarĢısında 

nəyisə yaddasaxlama və yadasalma məqsədini qoyur, sonra bu 

cür məqsədi uĢaq özü öz qarĢısına qoyur. 

Ġlk  dövrlər ixtiyari  yaddasaxlama təkmilləĢmiĢ xarakter 

daĢımır. UĢaq hələ yaddasaxlamanın səmərəli yollarını bilmir. 

Lakin  bağça  yaĢının  sonuna  doğru  uĢaq  tədricən  bəzi  sadə 

yaddasaxlama  və  yadasalma  priyomlarından  istifadə  etməyə 

baĢlayır.  Məsələn,  uĢaq  materialı  diqqətlə  qavrayır,  onu 

anlamağa,  baĢa  düĢməyə  çalıĢır,  bir  neçə  dəfə  təkrar  edir, 

mümkün olan əlaqəni yaratmağa çalıĢır və s. Təcrübə göstərir 

ki,  böyük  bağça  yaĢlı  uĢaqlar  anladıqları,  baĢa  düĢdükləri 

sözləri daha yaxĢı yadda saxlayırlar. 

Nitqin  və  təfəkkürün  inkiĢafı  ilə  əlaqədar  olaraq  bağça 

---