MahirəNərimanqızı

Psixologiya
4 
1.
4
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ġəkil 11 
Sosiometrik seçməni göstərən sosioqram 
 
Qruplarda 
Ģəxsiyyətlərarası 
münasibətlərdə 
seçmənin 
motivləĢməsi
. 
Qruplarda 
Ģəxsiyyətlərarası 
münasibətlərin sosiometrik yolla öyrənilməsi zamanı əldə 
edilmiĢ nəticələr istər-istəməz bizi bunun hansı səbəblə bağlı 
olduğunu öyrənməklə maraqlandırır. BaĢqa sözlə qrup 
üzvlərindən birinin digər üzvlərindən biri ilə emosional (eləcə 
də iĢgüzar) təması, münasibəti həyata keçirməyə hazır 
olmasına, digərlərini rədd etməsinə təsir edən motivlər nədən 
ibarətdir.
Psixologi tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, birbaĢa verilən 
suallara heç də həmiĢə həqiqi, səmimi cavab almaq mümkün 
deyildir. Ona görə də psixoloqlar dolayı faktlar əsasında Ģəx-
siyyətlərarası seçmənin motivləĢməsini eksperimental yolla 
öyrənilməsinin vacibliyini qeyd etmiĢlər.
Bu cəhəti nəzərə alan A.V.Petrovski və M.Q.YaroĢevski 
xüsusi eksperimental metodika hazırlamıĢ və burada 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
5 
5 
5 
5 
5 
5 
5 
5 
5 
motivləĢməni aĢkara çıxarmaq üçün aĢağıdakı cəhəti nəzərə 
almıĢlar. ġagird L-ə özünə parta yoldaĢı seçmək ixtiyarı 
verilmiĢdir? O, məsələn, N-i və ya S-i deyil K-nı seçərkən 
hansı motivlərə əsaslanmıĢdır? Bu zaman L-in mümkün olan 
fikir gediĢinə nəzər salaq: «K – Ģən və diribaĢdır… onunla 
darıxmırsan, o hətta ən cansıxıcı dərs zamanı əyləncəli, 
gülməli bir Ģey tapır, onunla vaxt hiss edilmədən gəlib keçir. 
Lakin doğrusu o, bilmədiyimi xəlvətcə mənə deməyi 
bacarmır. Ondan köçürməyə də dəyməz, onun səhvləri 
mənimkindən daha çox olur. N- ? O həmiĢə hər Ģeyi bilir, 
onun dəftəri mənim ixtiyarımda olacaq, hər Ģeyi köçürə və hər 
Ģey barədə ondan soruĢa biləcəm. Lakin dərsdə onunla gülmək 
mümkün deyil… kimi seçim?» ġübhəsiz, əgər seçim K- ın 
üzərinə düĢürsə burada üstün motiv vaxtı Ģən keəçirməkdən 
ibarət olacaqdır. Lakin N- in yzərinə düĢərsə burada ondan 
köçürmək marağı əsas motiv kimi özünü göstərəcəkdir.
Bütün 
bunlar 
eksperimentin 
proqramını 
müəyyənləĢdirməyə imkan verir. ġagirdlərə müxtəlif sıraları 
tərtib etmək tapĢırılır. Birinci növbədə sosiometrik cəhətdən 
səhmana salınmıĢ sıranı tərtib etmək tapĢırığı verilə bilər 
(təlimat : «birinci növbədə, ikinci növbədə və üçüncü növbədə 
və s. kiminlə bir partada oturmaq istərdin?»), sonra təlim 
fəaliyyəti və ünsiyyət üçün zəruri olan keyfiyyətlə bağlı sıranı 
tərtib etmək tapĢırılır (təlimat: «göstər, sinifdə sənə kiminlə 
həmiĢə Ģən keçir – birinci növbədə, ikinci növbədə, üçüncü 
növbədə və s.) Bu sıra tərtib edildikdən sonra yeni təlimat 
verilir: sinifdə birinci növbədə, ikinci növbədə və s. çətin 
təlim Ģəraitində kimin sənə kömək göstərə biləcəyini göstər. 
Əgər sosiometrik sıra keyfiyyətlə bağlı sıranın birinci sırası ilə 
uyğun gələrsə (yaxud yaxın olarsa) seçmənin motiviasiya 
özəyinə ünsiyyətdə komforluluq, rahatlıq, əgər sosiometrik 
seçmə ikinci sıraya yaxın olarsa tədrisdə kömək gözləmək 
motivi daxil olur. 
Ranqların korrelyasiya kooffisentindən istifadə etməklə 

---