MahirəNərimanqızı

qrup differensiasiyası
kimi diqqəti cəlb edir. ġübhəsiz 
qrup differensiasiyasını aĢkara çıxarmaq onun gələcək 
fəaliyyətinin səmərəliliyini təmin etmək nöqteyi-nəzərdən 
xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu cəhət uzun müddət birgə 
fəaliyyətdə olan Ģagird qruplarında (siniflərində) özünü daha 
qabarıq 
Ģəkildə 
göstərir. 
ġagird 
qruplarında 
qrup 
differensiyasını aĢkara çıxarmaq üçün ya uzun müddətli, 
sistematik və ciddi pedaqoji müĢahidələr aparmaq, ya da 
müvafiq müəyyənedici eksperimentlərdən istifadə etmək lazım 
gəlir.
Qrup psixorlogiyasını öyrənən psixoloqlar qrupdaxili 
differensiasiyanın iki baĢlıca sistemini
: 
sosiometrik və 
referentometrik
seçməni fərqləndirmiĢlər. 
Birinci növbədə Ģəxsiyyətlərarası seçməni sosiometrik 
baxımdan nəzərdən keçirək. Qrupdaxili münasibətlərin statik 
mənzərəsini 
sosiometriy
a
adlanan metodun köməyi ilə əldə 
etmək mümkündür. Bu metod, onun tətbiqi və təhlili qaydaları 
Amerika psixoloqu C.Moreno tərəfindən irəli sürülmüĢdür. 
Sosiometriyadan qrup üzvləri arasında mövcud olan simpatiya 
və antipatiyanı aĢkara çıxarmaq üçün geniĢ istifadə olunur. 
Onun 
köməyi 
ilə 
eyni 
zamanda 
qrup 
liderini 
müəyyənləĢdirmək mümkündür.
Adətən, sosiometriya metodu aĢağıdakı Ģəkildə tətbiq 
olunur: 1. Qrup üzvlərinə sosiometrik kriteriyanı (ölçünü) 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
219 
özündə əks etdirən təlimat verilir. Məsələn, qrup üzvlərinə belə 
bir mətn çatdırılır: «fərz edin ki, sizin qrupa (sinfə) dərs ili 
ərzində daha bir neçə nəfər əlavə olunub. Ona görə də bu qrupu 
iki yerə ayırırlar. Ġndi sən kiminlə bir sinifdə olmaq (və ya 
kiminlə bir partada oturmaq, kiminlə birlikdə imtahanlara 
hazırlaĢmaq) istərdin? Əgər o olmasa ikinci və üçüncü kimi 
seçərdin? 2. Həmin ölçüdən asıılı olaraq qrup üzvləri hər bir 
seçdikləri yoldaĢlarının adlarını seçdikləri ardıcıllığa uyğun
(1,2,3) vərəqdə qeyd edib yoxlamanı aparana təhvil verirlər. 3. 
Müvafiq suallara verilmiĢ cavablar statistik yolla iĢlənilir,