Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 12
12
IV. 7. 1. Diqqət haqqında anlayıĢ Diqqət haqqında ümümi məlumat. Eyni anda bizə
müxtəlif cisim və hadisələr təsir edir. Biz bunların hamısını
eyni aydınlığı ilə qavraya bilmirik. Onlardan bəzilərini aydın
qavradığımız halda, digərlərini ya olduqca solğun qavrayır və
ya heç cür qavramırıq. Bu bizim diqqətimizlə bağlıdır.
Diqqət psixi proseslərin (qavrayıĢ, hafizə, təfəkkür və s.)
tərkibində çıxıĢ edərək, onların daha müvəffəqiyyətli
cərəyanını təmin edir. Diqqətin rus alimi N.F.Dobrınin
tərəfindən təklif olunmuĢ tərifini nəzərdən kecirək:
«Diqqət psixi fəaliyyətin müəyyən bir obyekt üzərinə yönəlməsi və onun üzərində mərkəzləşməsidir ». Biz yönəliĢlik dedikdə
idrak fəaliyyətinin seçici xarakter daĢımasını, mərkəzləĢmə
dedikdə isə hal-hazırkı fəaliyyətə aid olmayan bütün
obyektlərdən uzaqlaĢmanı nəzərdə tuturuq. Əgər insan
psixikasının strukturuna istinad etsək, biz diqqəti həm bir
proses kimi (və yaxud psixi prosesin bir tərəfi kimi: məsələn,
sensor, perseptiv, intellektual diqqət), həm psixi halət kimi
(məsələn, yönəliĢlik), həm də Ģəxsiyyətin bir xassəsi kimi
(məsələn, diqqətlilik) nəzərdən keçirə bilərik. Lakin
bildiyimiz kimi diqqətin müstəqil psixi proses olması
haqqında psixoloji ədəbiyyatda fikirlər üst-üstə düĢmür. Bəzi
tədqiqatçılar diqqətin digər psixi proseslərin tərkibində çıxıĢ
etməsi faktını əsas tutaraq, onu müstəqil psixi proseslərə aid
etmirlər. Digər tədqiqatcılar isə diqqəti idrak proseslərindən
biri hesab edərək, onu əsasən iradə və idrak fəaliyyəti ilə
əlaqələndirirlər.
Diqqətin funksiyaları . Psixoloqlar diqqətin üc əsas
funksiyası üzərində xüsusi olaraq dayanırlar
