www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 160
160
Yuxarıda qeyd edilənlərə əsasən xarakterə belə tərif
vermək olar:
Konkret şəsiyyət üçün tipik olan fəaliyət və ünsiyyət prosesində formalaşan və təzahür edən, tipik şəraitdə üzə çıxan və şəxsiyyyətin bu şəraitə olan münasibəti ilə müəyyən edilən özünəməxsus fərdi psixoloji xüsusiyyətlərinin məcmusuna xarakter deyilir. Psixoloqların apardıqları tədqiqatlar belə bir qənaətə gəl-
məyə imkan vermiĢdir ki, Ģəxsiyyətin münasibətləri xarakter
əlamətlərinin fərdi özünə məxsusluğunu iki cəhətdən müəy-
yənləĢdirir. Birinci, insanın düĢdüyü hər bir tipik Ģəraitdə
emosional həyəcanların fərdi özünəməxsusluğu Ģəxsiyyətin
münasibətlərindən asılıdır. Həyati faktlar xarakterin hər bir
xüsusiyyətinin məhz bu cür tipik Ģəraitdə özünü büruzə
verdiyini göstərir. Ġkincisi, hər bir tipik Ģəraitdə Ģəxsiyyətin
təzahür edən davranıĢ fomasının özünəməxsus fərdi xüsusiy-
yətləri də onun münasibətindən asılıdır.
V.16.2. Xarakterin quruluĢu Xarakter əlamətlərinin qarĢılıqlı əlaqəsi. Həyati
faktlardan göründüyü kimi, insan xarakteri çoxcəhətli
xüsusiyyətə
malikdir.
Ġnsan
xarakterində
müxtəlif
özünəməxsus əlamətləri müĢahidə etmək mümkündür. Bu
əlamətlər bir-birindən ayrı, təcrid olunmuĢ Ģəkildə deyil,
vəhdət halında birləĢərək xarakterin vahid strukturunu yaradır.
Xarakterin strukturunda olan əlamətlər bir-biri ilə
qanunauyğun Ģəkildə bağlıdır. Təcrübə göstərir ki, əgər insan
qorxaqdırsa o düĢünməyə belə bir əsas verir ki, həmin adam
təĢəbbüskarlıq, qətiyyətlilik və müstəqillik, əliaçıqlıq
keyfiyyətlərinə malik ola bilməz. Bununla belə xaraktercə
qorxaq olan adamda mütləq sünilik və yaltaqlıq, konformluq,
acgözlük, xəsislik, satqınlığa hazır olmaq, inamsızlıq və s.
əlamətlər özünü göstərəcəkdir. Lakin bu zaman həmin