MahirəNərimanqızı
Yüklə 6,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
- Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 192 192 V. 17. 4. Qabiliyyət və talantın təbii Ģərtləri Təbii imkanlar və qabiliyyət . Qabiliyyətlərin insanda necə yaranması mubahisəli bir məsələ kimi daima diqqəti cəlb etmiĢdir. Artıq psixologiyada belə bir fikir əsaslandırılmıĢdır ki, Ģəxsiyyətin bütün baĢqa fərdi-psixi xassələri kimi qabiliyyətlər də insan tərəfindən hazır Ģəkildə, təbiətin ona verdiyi fitri, anadangəlmə bir Ģey kimi əldə edilmir, həyat və fəaliyyətdə formalaĢır. Bununla belə qabiliyyətlərin fitriliyini inkar etmək hec də mütləq səciyyə daĢımır. Psixologiyada belə bir müddəa əsas götürülür ki, insan hər hansı bir fəaliyyət sahəsində müvafiq qabiliyyətlərə yiyələnmək üçün zəruri olan təbii imkanlarla doğulur. Bu imkanlar qabiliyyətlərin inkiĢafının təbii ilkin Ģərtləri kimi özünü göstərir. Onlar beyin qurluĢunun, hiss və hərəkət üzvlərinin morfoloji və funksional xüsusiyyətlərindən ibarətdir. Onlar hələ qabiliyyət deyil, təbii imkanlardırlar. Həmin imkanlar yalnız müvafiq Ģəraitin, təlim və tərbiyənin təsiri altında bu və ya digər fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə icrasını təmin edən qabiliyyətin formalaĢmasına gətirib çıxara bilər. Əgər belə Ģərait yaranmazsa həmin imkanlar yalnız imkan səviyyəsində qalacaq, qabiliyyətə çevrilməyəcəkdir. Çünki hər cür qabiliyyət nəyə isə, hər hansı bir konkret insan fəaliyyəti və ya fəaliyyətləri üçün qabiliyyətdir. Əks halda «qabiliyyət» sözü mənasız bir sözə çevrilərdi. Ümumiyyətlə götürdükdə təbii imkanlar çoxmənalı, çoxcəhətli xarakter daĢıyır. Belə ki, fəaliyyətin verdiyi tələblərin xarakterindən asılı olaraq eyni təbii imkanların əsasında müxtəlif qabiliyyətlər inkiĢaf etdirilə bilər. Hazırkı dövrdə təbii imkanların qabiliyyətlərin inkiĢafı üçün az və ya çox təsir göstərməsi barədə müxtəlif fikirlər mövcuddur. Məsələn, müasir fiziologiyada belə bir fikir irəli sürülür ki, nitqin hərəki mərkəzi beyinin sol yarım kürələrinin |